อลังการ บวงสรวง 'พญาศรีสัตตนาคราช' พลังแห่งศรัทธา ‘พญานาค’

'นาค' เป็นสัตว์ในตำนานที่ดำรงอยู่ในวัฒนธรรมไทย มาอย่างยาวนานนับพันปี ทรงอิทธิพลต่อความคิด ความเชื่อของผู้คน ในหลายแง่มุม ไม่ว่าจะเป็นความเชื่อ ความศรัทธา จารีตประเพณี ศิลปกรรม สถาปัตยกรรม ตำนานบ้านเมือง 
 

ตลอดจนคติทางศาสนาที่กล่าวว่า ‘นาค’ เป็นผู้พิทักษ์ปกป้องศาสนสถาน นำความสุข ความเจริญให้แก่พุทธบริษัท จึงมักปรากฏรูปนาคสร้างประกอบไว้ในศาสนสถานเสมอ

ขณะเดียวกันมติที่ประชุมคณะรัฐมนตรี(ครม.) เมื่อวันที่ 1 พ.ย. 2565 เห็นชอบให้ ‘นาค’ เป็นเอกลักษณ์ประจำชาติไทย ประเภทสัตว์ในตำนาน อันเป็นการประกาศเชิงสัญลักษณ์ เพื่อสร้างการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์และวัฒนธรรมของชาติ

 

‘นาค’ ในตำนานปรัมปรา หรือนิทานพื้นบ้านตามคติความเชื่อดั้งเดิมของกลุ่มชาวไท-ไทยและกลุ่มชาติพันธุ์ ในลุ่มแม่น้ำโขง มักปรากฏในรูปแบบสัตว์ศักดิ์สิทธิ์ สะท้อนคติความเชื่อ และเป็นต้นกำเนิดวัฒนธรรมท้องถิ่น อาทิ 

• พิธีกรรมฮดสรง (พิธีเถราภิเษก) 
• พิธีแห่พระอุปคุตเพื่อบูชาก่อนจัดงานบุญพระเวสสันดร 
• ตำนานบั้งไฟพญานาค 
• ตำนานคำชะโนด หรือตำนานประเพณี ไหลเรือไฟจังหวัดนครพนม ซึ่งเรือที่ตกแต่งขึ้นนั้นเป็นตัวแทน องค์พญานาคเพื่อลอยบูชารอยพระพุทธบาท นาค จึงถือเป็นสัญลักษณ์ สะท้อนวัฒนธรรมของประชาชนจ.นครพนม มาอย่างแนบแน่น

 

จากความเชื่อความศรัทธาของผู้คนในพื้นที่ ที่มีต่อตำนานความเชื่อเรื่อง ‘พญานาค’ ในฐานะที่เป็นผู้เกื้อหนุนพระพุทธศาสนา รวมถึง องค์พระธาตุพนม และปกปักษ์ดินแดนแถบลุ่มน้ำโขง จ.นครพนมจึงได้ร่วมกับประชาชนชาว จ.นครพนม และผู้ที่เคารพศรัทธาต่อองค์พญานาค จัดสร้างประติมากรรม ‘พญาศรีสัตตนาคราช’ เพื่อเป็นสัญลักษณ์เมืองที่แสดงถึง พลังแห่งความศรัทธา 

 

ประติมากรรม ‘พญาศรีสัตตนาคราช’ นั้น หล่อด้วยทองเหลืองมี 7 เศียร ขดลำตัว 3 ชั้น ขนาดกว้างรวมหาง 4.49 เมตร ประดิษฐานอยู่บนแท่นรวมความสูง 16.29 เมตร น้ำหนักรวม 9 ตัน หันหน้าไปทางทิศเหนือเฉียงตะวันออก ประดิษฐานเป็นสง่าอยู่ท่ามกลางทัศนียภาพอันสวยงามริมแม่น้ำโขง ณ บริเวณถนนสุนทรวิจิตร อ.เมืองนครพนม จ.นครพนม 

 

เพื่อให้ประชาชนได้สักการะบูชา โดยจ.นครพนมได้จัดพิธีอัญเชิญองค์ ‘พญาศรีสัตตนาคราช’ ขึ้นประดิษฐาน และจัดพิธีสมโภชใหญ่พุทธาภิเษก เมื่อวันที่ 9 ก.ย. 2559

 

คติการสร้างกล่าวถึง ‘พญาศรีสัตตนาคราช’ นั้นได้พิจารณาเห็นว่า ผิวกายตนมีโคลนตมคราบไคลที่มัวหมอง เปรียบกับกิเลส ตัณหา ราคะอันเป็นมลทิน จึงได้ลอกคราบไคลเหล่านั้น ไว้เบื้องล่าง เหลือเพียงผิวกายสีทองอร่าม เป็นสิริมงคล แล้วขึ้นไปขดอยู่บนแท่นอันเป็นเอกมงคลแห่งนี้ เพื่อให้ผู้ที่มีความศรัทธาได้เดินทางมาสักการะขอพร พระศอคล้องสังวาลรูปสัญลักษณ์ เหนือซุ้มประตูพระธาตุพนมแสดงถึงการเป็นพญานาคผู้รักษาองค์พระธาตุพนม

 

จ.นครพนม มูลนิธิพญาศรีสัตตนาคราช ร่วมกับกระทรวงวัฒนธรรม โดยสำนักงานวัฒนธรรมจังหวัด (สวจ.) นครพนม และหน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน และภาคประชาสังคม จัดงาน “บวงสรวง พญาศรีสัตตนาคราช ” ในวันที่ 7 เดือน 7 ของทุกปี ตลอดระยะเวลา 7 วัน 7 คืน 

 

โดยในปี 2566 นี้ จะจัดขึ้นระหว่างวันที่ 7-13 ก.ค. 2566  ณ บริเวณลานพญาศรีสัตตนาคราช อ.เมืองนครพนม จ.นครพนม กิจกรรมประกอบด้วย พิธีบวงสรวงและรำบูชาพญาศรีสัตตนาคราช ตลอดระยะเวลา 7 วัน จาก 12 อำเภอ 

 

นางรำสวมใส่ชุดพื้นเมืองตามอัตลักษณ์กลุ่มชาติพันธุ์ 9 ชนเผ่า 2 เชื้อชาติ ได้แก่ ชาติพันธุ์ไทอีสาน ไทญ้อ ไทแสก ไทข่า ไทกะเลิง ไทโส้ ผู้ไท ไทกวน ไทตาด ชาวไทยเชื้อสายเวียดนาม และชาวไทยเชื้อสายจีน 

 

การแสดงโขน เรื่อง รามเกียรติ์ ตอน พรหมพงศ์วงศ์อสุรา โดยวิทยาลัยนาฎศิลปกาฬสินธุ์ สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์ ณ บริเวณถนนนิตโย 

และการเสวนาองค์ความรู้ที่เกี่ยวกับ ‘นาค’ เอกลักษณ์ประจำชาติไทย ณ ตลาดคนเมืองไทนคร บริเวณลานพญาศรีสัตตนาคราช รวมทั้งนิทรรศการ เรื่อง ‘นาค’ เอกลักษณ์ประจำชาติไทย ประเภทสัตว์ในตำนาน กิจกรรมประกวดภาพถ่าย ‘นาคในคติศาสนาและวิถีชีวิต’ โดยกรมการศาสนา

 

และกิจกรรมประกวดภาพถ่าย ‘ประเพณี 12 เดือน ร้อยมุมมองวิถีไทย’ โดยกรมส่งเสริมวัฒนธรรมและ สมาคมถ่ายภาพแห่งประเทศไทยในพระบรมราชูปถัมภ์

 

นอกจากนั้น ยังมีการจัดมหกรรมผลิตภัณฑ์ทางวัฒนธรรม และผลิตภัณฑ์ร่วมสมัยที่เกี่ยวเนื่องกับพญานาค ภายใต้ชื่อ ‘ตลาดคนเมืองไทนคร’ ณ บริเวณลานพญาศรีสัตตนาคราช และหน้าวัดมหาธาตุ มีการออกร้านสาธิต จัดแสดงและ จำหน่ายผลิตภัณฑ์ทางวัฒนธรรม CPOT CCPOT ผลิตภัณฑ์ชุมชน

 

และผลิตภัณฑ์ ร่วมสมัย ที่เกี่ยวเนื่องกับนาค ประเภทผ้าและเครื่องแต่งกาย ของใช้ ของที่ระลึก และอาหาร เป็นต้น จากชุมชน 9 ชนเผ่า 2 เชื้อชาติ จ.นครพนม รวมทั้งจังหวัดแถบลุ่มน้ำโขงในภาคตะวันออกเฉียงเหนือและจังหวัดใกล้เคียง ได้แก่ สกลนคร อุบลราชธานี อุดรธานี บึงกาฬ หนองคาย มุกดาหาร และยโสธร

 

งานบวงสรวง พญาศรีสัตตนาคราช ประจำปี 2566 เป็น 1ใน 16 เทศกาลประเพณี ที่กระทรวงวัฒนธรรมประกาศยกระดับสู่ระดับชาติและนานาชาติ ซึ่งกระทรวงวัฒนธรรม (วธ.) โดยสำนักงานวัฒนธรรม จ.นครพนมบูรณาการความร่วมมือกับจ.นครพนม จัดขึ้นโดยเป็นการขับเคลื่อนสังคมและเศรษฐกิจ ด้วยวัฒนธรรม รวมทั้งผลักดัน ‘Soft Power’ ความเป็นไทย เพิ่มมูลค่าเศรษฐกิจสร้างสรรค์ สร้างรายได้และภาพลักษณ์ที่ดี ให้แก่ประเทศตามนโยบายรัฐบาล

 

โดยเฉพาะอุตสาหกรรม วัฒนธรรมสร้างสรรค์ที่มีศักยภาพ 5F งานเทศกาลประเพณี (Festival) กระตุ้นการสร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจการท่องเที่ยวของจ.นครพนมและประเทศด้วยมรดกทางวัฒนธรรมอย่างยั่งยืน

 

ขอบคุณที่มาข้อมูล : สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร จ.นครพนม สำนักงานวัฒนธรรมจ.นครพนม 

ภาพประกอบ: แฟนเพจเฟซบุ๊กการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย(ททท.) สำนักงานนครพนม