ที่มาการสร้างพระคง ลำพูนพระเนื้อดินเผาอายุ๑,๒๐๐ปี
ที่มาการสร้างพระคง ลำพูนพระเนื้อดินเผาอายุ๑,๒๐๐ปี : ปกิณกะพระเครื่องโดย...ตาล ตันหยง
พระคง ลำพูน เป็นพระเนื้อดินเผาที่มีอายุการสร้างประมาณ ๑,๒๐๐ ปี ขุดพบตามวัดเก่าต่างๆ ในเมืองลำพูน และมีหลักฐานใหม่บ่งบอกชัดเจนว่า เป็นพระเครื่องที่มีอายุการสร้างราวพุทธศตวรรษที่ ๑๓-๑๔ โดยพิจารณาจากลักษณะของศิลปะและฝีมืองานช่าง
สรุปได้ว่า พระคง พระบาง และ พระเปิม เป็นพระพิมพ์ที่แสดงลักษณะศิลปะอินเดีย แบบคุปตะ และปาละ
ด้วยเหตุนี้ จึงทำให้ พระคง พระบาง และ พระเปิม ได้รับความนิยมมากขึ้น และมีราคาสูงขึ้นมาอย่างต่อเนื่อง
คอลัมน์ “ปกิณกะพระเครื่อง” วันนี้จะเน้นกล่าวถึง ที่มาการสร้างพระคง ลำพูน (รวมถึงพระบาง พระเปิม) โดย ศ.ดร.ผดุงศักดิ์ รัตนเดโช คณะวิศวกรรมศาสตร์ ม.ธรรมศาสตร์ ผู้สนใจศึกษาและเก็บสะสม พระสกุลลำพูน มาหลายปี และมีพระสกุลนี้องค์สวยแชมป์อยู่ในครอบครองหลายสิบองค์ ได้มาให้ข้อมูลประกอบ พร้อมภาพพระสวยสภาพแชมป์ ให้ท่านผู้อ่านได้ชมกันในทุกมุมทุกด้านอย่างจุใจ
ศ.ดร.ผดุงศักดิ์ รัตนเดโช ให้ข้อมูลว่า...สันนิษฐานว่า พระคง ลำพูน องค์ต้นแบบแกะจากหิน ซึ่งคาดว่ามีเพียงองค์เดียวเท่านั้น เช่นเดียวกับกรณี พระบาง และ พระเปิม แล้วนำองค์ต้นแบบนี้ไปกดถ่ายพิมพ์บนแผ่นดินดิบ จึงได้ “แม่พิมพ์เว้า” หรือเบ้าพิมพ์หลายๆ ตัว (ที่เรียกว่า “แม่พิมพ์ตัวเมีย” เหมือนกับแม่พิมพ์ครั่ง ที่ใช้สร้างพระหลวงพ่อทวด เนื้อว่าน รุ่นแรก)
จากนั้นนำเบ้าพิมพ์นี้ไปเผาเพื่อเพิ่มความแกร่งให้แม่พิมพ์นี้ ซึ่งแน่นอนว่า แม่พิมพ์นี้ที่นำไปกดเนื้อดินเพื่อสร้างองค์พระ คงมีจำนวนมาก เพื่อที่สามารถผลิตองค์พระจำนวนมากๆ ได้
การกดเนื้อดินดิบลงในเบ้าพิมพ์นี้เป็นการกดด้วยมือ เพราะมีลายนิ้วมือหลังองค์พระอย่างชัดเจน และมีการงัดองค์พระจากเบ้าพิมพ์พร้อมปาดก้นจนเห็นเป็นลักษณะรอยพับ กับรอยลายมืออย่างชัดเจน (แต่ที่เห็นไม่ชัดก็มี)
และหากพิจารณาตามเจตคติของผู้สร้างสมัยโบราณแล้ว น่าจะมีการผสมเนื้อว่าน ๑๐๘ ลงไปผสมในดินดิบดังกล่าวด้วย เพื่อเพิ่มความศักดิ์สิทธิ์และความเข้มขลังเชิงพิธีกรรม ซึ่งเป็นที่ทราบกันดี ตั้งแต่โบร่ำโบราณว่า พระคง หรือ พระสกุลลำพูน มีพุทธคุณเด่นดังทางด้านคงกระพันชาตรี
และอาจกล่าวได้ว่า พิธีกรรมการสร้าง พระสกุลลำพูน ครั้งนี้ถือว่าเป็นครั้งแรกๆ ของโลก ก็ว่าได้
ที่น่าสนใจ คือ พระคง (และพระบาง พระเปิม) ถือว่า เป็นพระที่มีรูปแบบทรงพิมพ์ และธรรมชาติเนื้อพระ, สีพระ ที่หลากหลายมากที่สุดประเภทหนึ่ง ในบรรดาพระเครื่องทั้งหมด
กล่าวคือ มีทั้งฟอร์มพิมพ์ตั้งตรงและบิดเบี้ยว มีทั้งฟอร์มพิมพ์อ้วนล่ำและลีบหดเล็ก มีทั้งประเภทติดหน้าตาและไม่ติดหน้าตา (ทั้งที่ไม่ผ่านการใช้มา) มีทั้งประเภทเนื้อละเอียดและเนื้อออกโซนหยาบ และเป็นพระที่มีหลากหลายโทนสี...อาทิ สีขาว, สีพิกุล, สีเขียว (มีทั้งสีเขียวคราบเหลือง, สีเขียวคราบแดง, สีเขียวหินครก ซึ่งเป็นสีที่หายากมาก), สีแดง (หายากมาก) สีดำ (หายากมาก) ฯลฯ
พระคง ลำพูน องค์ที่โชว์ประกอบคอลัมน์วันนี้ เป็นเนื้อออกโทนสีขาว ๒ องค์ (องค์ที่ ๑ และ ๒) และเนื้อออกโทนสีพิกุล (องค์ที่ ๓)
ศ.ดร.ผดุงศักดิ์ รัตนเดโช ให้ข้อมูลที่น่าสนใจว่า...หากสังเกตให้ดี พระคง องค์ที่กดพิมพ์ได้ลึก ใบโพธิ์และก้านโพธิ์ จะติดคมชัด แต่หน้าตาองค์พระจะติดไม่ชัด (องค์โชว์ที่ ๑ และ ๓)
ในทางกลับกัน องค์ที่กดพิมพ์ไม่ลึกมาก จะทำให้ติดหน้าตาองค์พระคมชัด แต่ใบโพธิ์และก้านโพธิ์ จะติดไม่คมชัดนัก (องค์โชว์ที่ ๒)
สำหรับประเด็น ที่มาของการสร้างพระคง อย่างละเอียด สามารถติดตามได้ในตอนต่อไป
สำหรับ พระคง องค์โชว์ทั้งหมดในภาพนี้ เป็นพระสภาพเก่าเก็บ แทบไม่ผ่านการใช้มาเลย จัดเป็นพระฟอร์มล่ำตรง บึกบึนสมบูรณ์กว่าองค์ทั่วๆ ไป วรรณะเนื้อพระดูง่ายตามมาตรฐาน พระแท้ มีเม็ดแร่ดอกมะขาม คราบกรุสีโคลนแห้ง กระจายให้เห็นทั่วองค์พระ มีลายนิ้วมือที่ด้านหลัง และใต้ฐานองค์พระ เสริมเสน่ห์ให้ พระคง ทั้ง ๓ องค์นี้สมบูรณ์แบบครบเครื่อง...(โปรดติดตามตอนที่ ๒ ในวันอาทิตย์ที่ ๒๘ มิถุนายน ๒๕๕๘ ต่อไป)
