กฐินตก กฐินโจร : คำวัด
กฐินตก กฐินโจร : คำวัด โดยพระธรรมกิตติวงศ์
"ทอดกฐินตกค้าง ๙ วัด" เป็นบุญให้ที่พระครูสิริศีลสังวร หรือครูบาน้อย เตชปัญโญ เจ้าอาวาสวัดศรีดอนมูล อ.สารภี จ.เชียงใหม่ รับเป็นเจ้าภาพมากว่า ๒๐ ปี โดยจัดให้วัดต่างๆ ๙ วัด ที่ไม่มีผู้จองกฐินในเขต จ.เชียงใหม่ ให้มารับกฐินในวันเดียวกับการทอดกฐินของวัดศรีดอนมูล โดยในปีนี้จัดให้มีขึ้นในวันอาทิตย์ที่ ๑๙ ตุลาคม ๒๕๕๗
พิธีทอดกฐิน เป็นงานบุญที่มีปีละครั้ง ท่านจึงจัดเป็นกาลทาน แปลว่า “ถวายตามกาลสมัย” ซึ่งจะกำหนดให้มีตั้งแต่แรม ๑ ค่ำเดือน ๑๑ หรือหลังวันออกพรรษา ๑ วัน จนถึงขึ้น ๑๕ ค่ำเดือน ๑๒ ซึ่งตรงกับวันลอยกระทง
พิธีทอดกฐิน เป็นประเพณีสำหรับพุทธศาสนิกชนที่มีศรัทธาเลื่อมใส ประสงค์จะทำนุบำรุงพระพุทธศาสนา และส่งเสริมให้พระภิกษุได้ปฏิบัติตามพระวินัย ซึ่งถือปฏิบัติมาตั้งแต่ครั้งพุทธกาลกระทั่งถึงปัจจุบัน เป็นการเพิ่มพูนบุญกุศลซึ่งนำความสุขมาให้
กฐินออกเป็น ๒ ประเภทใหญ่ คือ กฐินหลวง การที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงบำเพ็ญพระราชกุศลเกี่ยวกับกฐินโดยรับขึ้นเป็นพระราชพิธีนี้ เป็นเหตุให้เรียกกันว่า “กฐินหลวง” วัดใดก็ตามไม่ว่าจะเป็นพระอารามหลวง (วัดหลวง) หรือวัดราษฎร์ หากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เสด็จพระราชดำเนินไปทรงถวายผ้าพระกฐินแล้ว เรียกว่า “กฐินหลวง” ทั้งสิ้น มิใช่กำหนดว่าทอดที่พระอารามหลวง (วัดหลวง) เท่านั้น จึงจะเรียกว่ากฐินหลวง
กฐินราษฎร์ เป็นกฐินที่พุทธศาสนิกชนผู้มีศรัทธานำผ้ากฐินของตนไปทอด ณ วัดต่างๆ ซึ่งตนมีศรัทธาเป็นการเฉพาะ เว้นไว้แต่วัดที่ได้กล่าวมาแล้วในเรื่องกฐินหลวง การทอดกฐินของราษฎรตั้งแต่สมัยกรุงสุโขทัยเป็นต้นมา จนกระทั่งปัจจุบันมีชื่อเรียกแตกต่างกันคือ ๑.กฐินหรือมหากฐิน ๒.จุลกฐิน ๓.กฐินสามัคคี และ ๔.กฐินตกค้าง กฐินตก กฐินโจร
พระธรรมกิตติวงศ์ (ทองดี สุรเตโช ป.ธ.๙ ราชบัณฑิต) เจ้าอาวาสวัดราชโอสาราม ได้อธิบายความหมายของคำว่า กฐินตกค้าง หมายถึง กฐินที่ไม่มีคนจอง จนกระทั่งออกพรรษาแล้วก็ยังไม่มีคนจอง ซึ่งในระยะเวลา ๑ เดือน นับตั้งแต่วันออกพรรษาไปเป็นระยะเวลาที่ภิกษุผู้จำพรรษาแล้วสามารถรับผ้ากฐินได้ แต่เมื่อไม่มีผู้ใดจองกฐิน จึงเรียกว่า กฐินตกค้าง คือ ยังตกค้างอยู่ที่อื่น ยังมาไม่ถึงวัดนั้น
เมื่อมีผู้ใดศรัทธาทราบว่าวัดใดกฐินตกค้าง นิยมนำผ้ากฐินไปทอดที่วัดนั้นเป็นการรีบด่วนโดยไม่ได้จองล่วงหน้าเหมือนปกติ เพื่อสงเคราะห์ให้สงฆ์ในวัดได้รับอานิสงส์กฐินตามพระวินัย ถือว่าเป็นบุใหญ่อย่างหนึ่งเหมือนกัน
ส่วนกฐินโจร เป็นสำนวนพูด หมายถึง กฐินที่ไปทอดโดยไม่ได้จองล่วงหน้า ไปทอดแบบจู่โจม เรียกว่า กฐินจร ก็มี ในการทอดกฐินทั่วไป มีธรรมเนียมว่าต้องจองกฐินล่วงหน้า การที่จัดเครื่องกฐินพร้อมสรรพแล้วนำไปทอดที่วัดซึ่งยังไม่มีผู้จองกฐินทันทีทันใดแบบจู่โจม หรือบอกกะทันหันแบบตั้งตัวไม่ทันเหมือนโจรบุกขึ้นบ้าน จึงเรียกว่า กฐินโจร หรือเรียกว่า กฐินจร เพราะเป็นกฐินที่สัญจรมาโดยไม่มีการนัดหมาย ซึ่งการทอดกฐินแบบนี้ไม่มีให้เห็นแล้วในปัจจุบัน กฐินโจรคำนี้อาจเกิดมาจากล้อคำว่า กฐินโจร ซึ่งก็แปลว่า ผ้ากฐิน เพราะมีเสียงคล้ายกัน จึงขอยืมมาล้อในกรณีที่มีการทอดกฐินแบบจู่โจม หรือไม่มีการบอกล่วงหน้าตามธรรมเนียมกฐินทั่วไป