ฤดูปวารณา(๓)'สัตตาหกรณียะ'พระไปไหนได้บ้าง | คมชัดลึก

               ในช่วงเข้าพรรษา พระสามารถเลือกได้ว่า จะจำพรรษาที่ไหน อย่างไร และสถานที่นั้นก็ต้องรองรับท่านได้ด้วย หรือไปจำพรรษาที่ป่าช้าก็ได้ ท้ายบ้านหัวบ้าน ภูเขา ก็ได้ทั้งนั้น จะอยู่กี่รูปกี่องค์ก็ว่าไป หรืออยู่รูปเดียวได้ก็อยู่ไป นี่คือทำตามพุทธบัญญัติว่า คือฤดูกาลทำไร่ทำนาของชาวบ้าน ไม่ให้ภิกษุเที่ยวสัญจรไปมา เที่ยวไปที่นั่นที่นี่แล้วเหยียบพืชไร่เขาเสียหาย

                อีกอย่างหนึ่งคือเป็นฤดูฝน ไปไหนมาไหนก็ลำบาก ก็ให้พระจำพรรษาอยู่ภาวนา ไม่ต้องไปไหน ไปอย่างมากก็บิณฑบาตเท่านั้น และถ้ามีเหตุจำเป็น พระพุทธเจ้าทรงให้เวลา ๖ ราตรี ๗ วัน ไม่เกินนี้ต้องกลับมาวัดก่อน ถ้ามีเหตุที่จะต้องไป ก็ค่อยไปใหม่ เหตุที่จะไปได้ก็มีไม่กี่อย่าง เรียกว่า "สัตตาหกรณียะ" หรือเรียกย่อๆ ว่า สัตตาหะ มีความหมายว่า สัปดาห์ หรือ เจ็ดวัน

                ในพจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ โดยพระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตฺโต) อธิบายว่า "สัตตาหกรณียะ" อันเป็นธุระเป็นเหตุให้ภิกษุออกจากวัดในระหว่างพรรษา ๗ วันได้แก่ ๑.ไปเพื่อพยาบาลสหธรรมิกหรือมารดาบิดาผู้เจ็บไข้ ๒.ไปเพื่อระงับสหธรรมิกที่กระสันจะสึก ๓.ไปเพื่อกิจสงฆ์ เช่น ไปหาทัพพสัมภาระมาซ่อมวิหารที่ชำรุดลงในเวลานั้น ๔.ไปเพื่อบำรุงศรัทธาของทายกซึ่งส่งมานิมนต์เพื่อการบำเพ็ญกุศลของเขา และธุระอื่นจากนี้ที่เป็นกิจลักษณะอนุโลมตามนี้ได้

                ดังต้นบัญญัติ ที่มีบันทึกอยู่ในพระไตรปิฎก เล่มที่ ๔ พระวินัยปิฎก เล่มที่ ๔ มหาวรรค ภาค ๑ ตอนหนึ่ง เรื่องทรงอนุญาตสัตตาหกรณียะ ทายกสร้างวิหารถวาย เป็นต้นว่า ครั้งนั้น พระผู้มีพระภาคประทับอยู่ ณ พระเชตวัน อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี อุบาสกชื่ออุเทนได้ให้สร้างวิหารอุทิศต่อสงฆ์ไว้ในโกศลชนบท เขาได้ส่งทูตไปในสำนักภิกษุทั้งหลายว่า ขออาราธนาพระคุณเจ้าทั้งหลายจงมา ข้าพเจ้าปรารถนา จะถวายทาน ฟังธรรม และพบเห็นภิกษุทั้งหลาย

                ภิกษุทั้งหลายตอบไปว่า ท่านอุบาสก พระผู้มีพระภาคทรงบัญญัติไว้ว่า ภิกษุจำพรรษา ไม่พึงหลีกไปสู่จาริก ขออุบาสก อุเทนจงรอชั่วระยะเวลาที่ภิกษุทั้งหลายจำพรรษา ออกพรรษาแล้วจึงจักไปได้ แต่ถ้าท่านจะมีกรณียกิจรีบด่วน จงให้ประดิษฐานวิหารไว้ในสำนักภิกษุเจ้าถิ่น ในโกศลชนบทนั้นนั่นแหละ. อุบาสกอุเทนจึงเพ่งโทษ ติเตียน โพนทะนาว่า ไฉนเมื่อเราส่งทูตไปแล้ว พระคุณเจ้า ทั้งหลายจึงได้ไม่มาเล่า เราก็เป็นทายก เป็นผู้ก่อสร้าง เป็นผู้บำรุงสงฆ์ ภิกษุทั้งหลายได้ยินอุบาสกอุเทนเพ่งโทษ ติเตียน โพนทะนาอยู่ จึงกราบทูลเรื่องนั้น แด่พระผู้มีพระภาค
 
                พระผู้มีพระภาคทรงแสดงธรรมกถา แล้วรับสั่งกับภิกษุทั้งหลายว่า ดูกรภิกษุทั้งหลาย เมื่อบุคคล ๗ จำพวก* ส่งทูตมา เราอนุญาตให้ไปด้วย สัตตาหกรณียะได้ แม้เมื่อเขาไม่ส่งมา เราไม่อนุญาต ...ดังนี้

                หมายเหตุ *บุคคล ๗ จำพวก คือ ภิกษุ ภิกษุณี สิกขมานา สามเณร สามเณรี อุบาสก และ อุบาสิกา