พระพุทธรูป 'ปางฉันสมอ' | คมชัดลึก

 

 

                    ปางพระพุทธรูป คือ ลักษณะของรูปสมมุติของพระพุทธเจ้าในอิริยาบถต่างๆ ซึ่งสร้างขึ้นตามความเชื่อในพุทธประวัติ โดยช่างสมัยโยนก (คันธาระ) ราชวงศ์คุปตะ ระหว่าง พ.ศ.๘๖๓-๑๐๒๓  เป็นชาวกรีกพวกแรกที่กำหนดรูปแบบปางพระพุทธรูป ต่อมาช่างชาวอินเดียฝ่ายใต้ ซึ่งเป็นชาวกลิงคราฐข้างฝ่ายใต้ รวมทั้งในยุคสมัยต่างๆ ในภายหลังได้คิดปางพระพุทธรูปเพิ่มขึ้นอีกเป็นจำนวนมาก

 

                    สมัยคันธาระ (กรีก) มีอยู่ ๙ ปาง คือ ปางมารวิชัย ปางปฐมเทศนา ปางอุ้มบาตร ปางประทานพร ปางประทานอภัย ปางลีลา ปางมหาปาฏิหาริย์ และปางปรินิพพาน

 

                    อินเดียใต้ เมืองมธุร และอมราวดี (อินเดีย) มีอยู่ ๗ ปาง คือ ปางตรัสรู้ ปางเทศนา ปางทรมานพญาวานร ปางทรมานช้างนาฬาคีรี ปางลีลา ปางมหาปาฏิหาริย์ และปางปรินิพพาน

 

                    ลังกา มีอยู่ ๕ ปาง คือ ปางสมาธิ ปางรำพึง ปางลีลา ปางประทานอภัย และปางปรินิพพาน

 

                    สมัยทวาราวดี มีอยู่ ๑๐ ปาง  คือ ปางมารวิชัย ปางสมาธิ ปางเทศนา ปางลีลา ปางประทานอภัย ปางประทานพร ปางมหาปาฏิหาริย์ ปางบรรทม ปางโปรดสัตว์ และปางปรินิพพาน

 

                    สมัยศรีวิชัย มีอยู่ ๖ ปาง คือ ปางมารวิชัย ปางสมาธิ ปางนาคปรก ปางลีลา ปางประทานอภัย และปางปรินิพพาน

 

                    สมัยลพบุรี มีอยู่ ๗ ปาง คือ ปางมารวิชัย ปางสมาธิ ปางนาคปรก ปางลีลา ปางประทานพร ปางประทานอภัย และปางปรินิพพาน

 

                    สมัยเชียงแสน มีอยู่ ๑๐ ปาง คือ ปางมารวิชัย ปางสมาธิ ปางถวายเนตร ปางอุ้มบาตร ปางลีลา ปางเปิดโลก ปางประดิษฐานรอยพระพุทธบาท ปางประทับนั่งห้อยพระบาท ปางประทับยืน และปางไสยา

 

                    สมัยสุโขทัย มีอยู่ ๘ ปาง คือ ปางมารวิชัย ปางสมาธิ ปางถวายเนตร ปางประทับยืน ปางประทานพร ปางประทานอภัย ปางลีลา และปางไสยา

 

                    สมัยอยุธยา มีอยู่ ๗ ปาง  คือ ปางมารวิชัย ปางสมาธิ ปางประทับยืน ปางลีลา ปางป่าเลไลยก์ ปางประทานอภัย และปางไสยา

 

                    สมัยรัตนโกสินทร์ มีอยู่ ๖ ปาง คือ ปางมารวิชัย ปางสมาธิ ปางประทานอภัย ปางขอฝน ปางหมอยา และปางไสยา

 

                    พระพุทธรูปปางฉันสมอ เป็นพระพุทธรูปอยู่ในอิริยาบถประทับ (นั่ง) ขัดสมาธิ หงายพระหัตถ์ซ้ายวางหงายบนพระเพลา (ตัก) พระหัตถ์ขวาถือผลสมอ หงายพระหัตถ์วางที่พระชานุ (เข่า)

 

                    ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดให้สมเด็จพระมหาสมณเจ้ากรมพระปรมานุชิตชิโนรส ทรงค้นคิดพระพุทธรูปปางต่างๆ ขึ้นอีก ๓๔ ปาง โดยอิงเรื่องราวตามพุทธประวัติ หนึ่งในนั้นมีพระปางฉันสมออันเป็นปางที่มาจากพุทธประวัติ ตอนหลังจากพระพุทธเจ้าตรัสรู้แล้วประทับเสวยวิมุติสุขอยู่ ๗ วัน เมื่อเสด็จออกจากสมาธิ ท้าวสักกะเทวราชได้นำไม้สีพระทนต์กับผลสมอมาถวาย ทรงใช้ไม้สีพระทนต์และเสวยผลสมอนั้น

 

                    สำหรับภาพพระองค์ครูฉบับนี้เป็น "พระพุทธรูป" ปางฉันสมอ สมัยรัตนโกสินทร์ ตอนต้น หน้าตัก๕ นิ้ว ฐาน ๑๐ นิ้วครึ่ง ศิลปะหน้าตาคมชัดลึก อ้อนช้อยสวยงาม ถือผลสมอพิเศษที่ฐานด้านล่างเป็นฐานเขียงเพิ่มขึ้นมาอีกชั้น องค์พระสวยงามมากๆ ของ "หนึ่ง เซ็นทรัล" เหรือ "รัชต์ชยุตม์ กาญจนสินเกษม" ซึ่งเปิดร้านรับเช่าพระอยู่บริเวณชั้น ๒ ของห้างเซ็นทรัลพลาซา รามอินทรา  (ข้างธนาคารกสิกรไทย) แม้ว่าจะเป็นตู้พระเล็กๆ แต่ก็มีคุณภาพชนิดที่เรียกว่า "พระสวยพระแท้คุณภาพคับตู้" เลยทีเดียว 

 

 

 

...................

 

(พระพุทธรูป 'ปางฉันสมอ'สุดยอดแห่งศิลปะสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น : คอลัมน์พระองค์ครู : โดย...ไตรเทพ ไกรงู)