พระซุ้มปรางค์ใหญ่เนื้อชินเงินกรุวัดพระศรีรัตนมหาธาตุลพบุรี
พระซุ้มปรางค์ใหญ่ เนื้อชินเงินกรุวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ จ.ลพบุรี : สาระสังเขปพระเนื้อชิน โดยชาติ วิศิษฏ์สรอรรถ
ลพบุรี เป็นเมืองเก่าแก่เมืองหนึ่งของไทย เป็นเมืองโบราณที่มีปูชนียสถานหลายยุคหลายสมัยผสมกลมกลืนกัน เริ่มตั้งแต่สมัยทวารวดี เป็นต้นมา เมื่อกว่า ๑,๐๐๐ ปีมาแล้ว มีพระยาสามพี่น้อง เป็นใหญ่อยู่ในละโว้ ต่อมาเป็นผู้สร้างเมืองละโว้ขึ้น เพื่อประกาศถึงความเจริญรุ่งเรือง และความยิ่งใหญ่ของพระยาสามพี่น้องแห่งตักศิลา ที่มาตั้งเมืองละโว้เป็นราชธานี ท่านทั้งสามจึงได้สร้างพระปรางค์สามยอด ขึ้น ซึ่งเป็นมรดกตกทอดมาถึงปัจจุบัน
เมืองลพบุรี มีโบราณสถานที่ชนชาติขอมได้สร้างไว้หลายแห่งด้วยกัน มีทั้งในศาสนาพุทธและศาสนาพราหมณ์ เช่น เทวสถานปรางค์แขก, ศาลพระกาฬ, พระปรางค์ องค์ประธาน วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ...โบราณสถานที่พวกขอมสร้างไว้ นักโบราณคดีเรียกว่า สมัยลพบุรี ซึ่งเป็นสมัยสำคัญสมัยหนึ่งในตำนานโบราณคดีของไทย
ลพบุรี เป็นเมืองพุทธเมืองพระ ที่มีกิตติคุณและความเกรียงไกรยิ่งใหญ่ เลิศล้ำไปด้วยประติมากรรมพุทธศิลป์ ในรูปแบบพระเครื่องที่มีหลากหลายขนาดมากมาย ซึ่งพระเครื่องทั้งหมดของเมืองลพบุรีนี้ เป็นที่ยอมรับกันมาตั้งแต่โบราณ ครั้งที่แตกกรุออกมาใหม่ๆ มีการนำมาใช้บูชาประจำกาย โดยเฉพาะผู้ชาย ต่างยอมรับนับถือในด้านพุทธคุณ เป็นที่ประจักษ์ชัดเจนแก่ผู้ที่สักการบูชา ซึ่งไม่ใช่เฉพาะชาวเมืองลพบุรีเท่านั้น ที่อยากจะได้ของดีจากเมืองนี้ไม้คุ้มครองตัว คนจังหวัดอื่นๆ ก็อยากได้เช่นกัน เพราะมีความเชื่ออย่างสนิทใจว่า วัตถุมงคลเหล่านี้มีคุณค่าสูงอย่างแท้จริง พระเครื่องประเภทเนื้อชิน ของเมืองนี้ ที่มีชื่อเสียงอย่างมาก จนได้รับการจัดอันดับอยู่ในชุดเบญจภาคีพระเนื้อชินยอดขุนพล คือ พระร่วงหลังลายผ้า และพระหูยาน
นอกจากนี้ยังมีพระเนื้อชินอีกมากมายหลายๆ พิมพ์ที่วงการนักสะสมนิยมกันมาก อาทิ พระพิมพ์ยอดขุนพล พระเทริดขนนก พระนาคปรก พระซุ้มนครโกษา พระหลวงพ่อพัด พระหลวงพ่อแขก และ พระขนาดใหญ่ที่เรียกกันในวงการพระว่า พระแผง พระเหล่านี้ทั้งหมดล้วนได้รับความนิยมกันอย่างกว้างขวางเช่นกัน พระแผงที่ว่านี้ ในวงการพระเครื่องลำดับความสำคัญว่า มีความก้ำกึ่งกันระหว่าง พระเครื่อง และพระบูชา เพราะขนาดใหญ่ขององค์พระนั่นเอง ในบรรดาพระแผงที่กล่าวถึงนี้ มีมากมายหลากหลายพิมพ์ อาทิ พระนารายณ์ทรงปืน พระซุ้มกระรอกกระแต พระตรีกราย (พระสาม) พระพิมพ์ซุ้มปาฏิหาริย์ ส่วนพระแผงที่มีองค์พระขนาดใหญ่กว่าองค์อื่นๆ มาก เป็นพิเศษ คือ พระพิมพ์ซุ้มปรางค์
พระพิมพ์ซุ้มปรางค์เป็นพระแผงประเภทหนึ่งที่ขุดพบรวมกับพระกรุเนื้อชินอื่นๆ จากกรุวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ จ.ลพบุรี ซึ่งมีหลายพิมพ์ ส่วนมากองค์พระมีขนาดใหญ่เท่าฝ่ามือ เข้าใจว่าสร้างไว้เพื่อให้บูชา มิใช่เพื่อไว้ติดตัว ส่วนใหญ่สร้างด้วยเนื้อชินเงิน เท่าที่พบมีทั้งแบบพระซุ้มปรางค์เดี่ยว, พระซุ้มปรางค์แบบสามองค์ และพระซุ้มปรางค์ใหญ่
พระซุ้มปรางค์ใหญ่ ถือว่าเป็นพระแผงที่มีศิลปะยอดเยี่ยมกว่าทุกๆ พิมพ์ เพราะฝีมือช่างขอมได้บรรจงสร้างให้เห็นถึงความงดงามอลังการเป็นพิเศษ จะพบว่าองค์พระมีความวิจิตรบรรจงอย่างมาก โดยเฉพาะตรงบริเวณ ซุ้มปราสาท แบบซุ้มใหญ่ และยังมีศิลป์แบบซุ้มนครโกษา ข้างๆ เป็นพระสาวกอีก ๕ องค์ ที่ประทับรองรับอยู่ด้านล่าง ถ้าได้เห็นองค์จริงและได้สัมผัสจะพบว่า ช่างโบราณเทหล่อออกมาได้ความหนาพอสมควร เพื่อให้องค์พระมีความลึกแบบสามมิตินั่นเอง
พระซุ้มปรางค์ใหญ่ เป็นพระแผงที่มีน้ำหนักมาก องค์พระมีลักษณะเป็นรูปทรงสามเหลี่ยมแบบทรงสูง และมีขนาดใหญ่มาก คือ กว้าง ๘ ซม. สูง ๑๓ ซม. ตรงบริเวณขอบมีส่วนสูงประมาณ ๒ ใน ๓ ขององค์พระทั้งสองด้าน จะมีร่องแบบของการขยักเว้าเข้า แล้วนูนออกมาเป็นลวดลายแบบปีกกนก เพื่อให้รับกับซุ้มปรางค์ด้านบนที่อยู่ด้านในได้อย่างลงตัว สวยงามมาก ส่วนบริเวณด้านล่างสุดจะพบว่า ฐานขององค์พระทั้ง ๓ องค์ด้านล่าง จะยื่นนูนล้ำออกมาด้านหน้าให้เห็นอย่างชัดเจน และที่พิเศษคือเห็นได้เด่นมากที่พระองค์กลาง ส่วนด้านล่าง ซึ่งองค์พระมีฐาน แบบ ๒ ชั้น ตรงฐานล่างสุดจะยื่นล้ำออกมาด้านหน้ามากที่สุด เพื่อสมดุลกับบริเวณซุ้มปรางค์ขององค์พระด้านบนสุด ที่ยื่นนูนล้ำออกมามากเช่นกัน ทำให้ภาพรวมทั้งหมดขององค์พระ ถูกสร้างออกมาอย่างลงตัวสวยงามมาก พระแผงประเภทนี้ ตามความเป็นจริงแล้วมีคุณค่าทางโบราณศิลป์เป็นอันมาก มีความเก่าในศิลปะลพบุรี ที่มีอายุระหว่าง พ.ศ.๑๕๐๐-๑๘๐๐ จึงมีนักสะสมพระรุ่นเก่าจำนวนหนึ่งที่นิยมพระแผงใหญ่ ยังเก็บสะสมอยู่ แฟนพันธุ์แท้ ประเภทนี้มีคติที่ว่า "กล้าเช่าแพง" เมื่อคำนวณเนื้อที่เหมือนซื้อที่ดินเป็นตารางมิลลิเมตรนั่นเอง คิดดูแล้วราคายังถูกมากกว่าพระเนื้อชินประเภทหลักๆ ทั่วไป แถมพระแผงทุกองค์ได้ใหญ่เนื้อพระมาก ทั้งมีอายุความเก่าหลายร้อยปี โดยเฉพาะมีพุทธศิลป์สุดวิจิตรอลังการมากเป็นพิเศษ อีกทั้งยังสามารถยึดเป็นพระองค์ครู สำหรับการศึกษาเนื้อขององค์พระได้ดีกว่าพระชนิดอื่นๆ ที่มีขนาดเล็กกว่ากัน ซึ่งส่องดูได้ตามถนัดและนานเต็มที่ เพื่อความจดจำเนื้อหาของพระแท้แบบชนิดไม่ต้องระวังพระตกหล่นแต่อย่างใด
ข้อสังเกต พระองค์เล็กๆ ทั้งหมด ๕ องค์ ที่ประทับนั่งอยู่ด้านซ้าย ด้านขวา และด้านล่างของพระซุ้มปรางค์ใหญ่ เป็นพระพิมพ์ที่เหมือนกับพระซุ้มนครโกษาทุกประการ เพียงแต่ว่า แต่ละองค์ของพระเล็กๆ เหล่านี้ มีขนาดเล็กกว่าพิมพ์ของพระซุ้มนครโกษา โดยทั่วไป ที่เป็นต้นตำรับของพระพิมพ์นี้
ข้อพึงระวัง สำหรับนักสะสมพระเนื้อชิน ประเภทน้องใหม่หัดส่อง อาจจะเดินพระแผงที่นำ พระซุ้มปรางค์ใหญ่ หรือพระซุ้มปรางค์แบบอื่นๆ มาตัดแบ่งออกมาทีละองค์แยกให้เช่าบูชา เพราะพระซุ้มนครโกษา เป็นพระที่มีความนิยมกันมาก และมีราคาสูงในตลาดพระทุกวันนี้
แต่สำหรับนักสะสมที่มีประสบการณ์แล้ว คงทราบขนาดที่แท้จริงเป็นอย่างดี และในกรณีนี้ก็สามารถดูได้ไม่ยาก โดยส่องดูที่ขอบด้านข้างพระทั้งหมด ว่ามีร่องรอยการตัดมาหรือไม่ แม้จะมีการนำคราบดินขี้กรุมาปิดบังขอบที่ตัดมาอย่างเรียบร้อย ก็คงปิดได้ไม่ครบหมด คงมีร่องรอยให้เห็นการถูกตัดมาได้อย่างไม่ยากนัก
พุทธคุณของพระแผงนั้น สมัยคุณปู่คุณทวดบอกว่า ไม่แพ้พระร่วง หรือพระหูยาน เพราะพระประเภทนี้มีอิทธิฤทธิ์ไม่แพ้พระเมืองลพบุรีอื่นๆ เรียกว่าเป็นหนึ่งไม่มีสอง ชาวลพบุรีนิยมใช้กันมาก แม้องค์พระจะใหญ่ก็ตาม บางท่านถึงกับถักลวดรอบองค์พระ นิมนต์ขึ้นคอบูชามานานแล้ว แต่ที่นิยมกันมากมักจะอาราธนาบูชาไว้ประจำบ้านเรือนมากกว่า โดยเฉพาะพระซุ้มปรางค์ใหญ่ ตามภาพที่เห็นในวันนี้ ซึ่งองค์พระมีขนาดใหญ่เกินจริงๆ ที่จะนิมนต์ขึ้นคอได้ ท่านผู้อ่านคงต้องบูชาเพื่อคุ้มครองปกป้องเภทภัยต่างๆ ไม่ให้มากล้ำกรายที่อยู่ และทรัพย์สินของท่านเพียงสถานเดียวเท่านั้น
"พระซุ้มปรางค์ใหญ่ เป็นพระแผงที่มีน้ำหนักมาก องค์พระมีรูปทรงสามเหลี่ยมแบบทรงสูง และมีขนาดใหญ่มาก คือ กว้าง ๘ ซม. สูง ๑๓ ซม....พระแผงประเภทนี้มีคุณค่าทางโบราณศิลป์มาก มีความเก่าในศิลปะลพบุรี อายุระหว่าง พ.ศ.๑๕๐๐-๑๘๐๐ จึงมีนักสะสมพระรุ่นเก่ายังเก็บสะสมกันอยู่...."