ศาลาการเปรียญ-ศาลาราย | คมชัดลึก

             "อาตมาสร้างศาลารายไว้เพื่อเป็นที่พักพ่อค้าแม่ขายที่เดินทางมาจากต่างถิ่นได้ใช้เพื่อประหยัดค้าใช้จ่าย ถ้าวัดมีงานบุญก็ใช้เป็นที่พักญาติโยม ช่วงเข้าพรรษาก็ใช้เป็นห้องเรียนปริยัติธรรม รวมทั้งเป็นที่เดินจงกรม"

             ที่กล่าวมาข้างต้นเป็นวัตถุประสงค์ในการสร้างศาลารายไว้หลายหลังของพระครูวรคุณประยุต (หลวงพ่อพิพัฒน์มงคล คุณยุตฺโต) หรือ ครูบาญาณทิพย์ เจ้าคณะอำเภอทุ่งเสลี่ยม เป็นเจ้าอาวาสวัดพิพัฒน์มงคล ต.ทุ่งเสลี่ยม อ.ทุ่งเสลี่ยม จ.สุโขทัย โดยได้สร้างหอพระเจ้าเขียวโขงเพื่อประดิษฐานพระเจ้าเขียวโขงพระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์ไว้ไห้ผู้ที่มาพักได้กราบไหว้ขอพร
  
             ทั้งนี้ พระธรรมกิตติวงศ์ (ทองดี สุรเตโช ป.ธ.๙ ราชบัณฑิต) เจ้าอาวาสวัดราชโอรสาราม ได้อธิบายความหมายของคำว่า ศาลาการเปรียญ คือ ศาลาหลังใหญ่ที่สร้างขึ้นพื่อใช้เป็นที่บำเพ็ญบุญ ฟังธรรม เป็นที่ประชุม และอื่นๆ คล้ายเป็นศาลาอเนกประสงค์

             ศาลาการเปรียญจัดเป็นที่สำคัญของวัดรองจากอุโบสถ โบราณว่า อุโบสถเป็นที่สำหรับพระพุทธ ศาลาการเปรียญเป็นที่สำหรับพระธรรม คือ เป็นที่เผยแผ่ธรรม กุฏิเป็นที่สำหรับพระสงฆ์

             ดังนั้นศาลาการเปรียญจึงถูกสร้างให้ใหญ่พอที่จะรองรับผู้คนจำนวนมากได้ วัดใดมีชาวบ้านทำบุญมากจำต้องสร้างศาลาให้ใหญ่เข้าไว้ หากศาลาเล็ก คับแคบ ก็จะทำงานบำเพ็ญบุญและประกอบศาสนพิธีต่างๆ ไม่สะดวก

             ศาลาการเปรียญที่เรียกดังนี้สันนิฐานว่า เดิมใช้เป็นที่ศึกษาเล่าเรียนพระปริยัติธรรมของภิกษุสามเณรด้วย เพราะสมัยก่อนนิยมเรียนหนังสือกันบนศาลา ยังไม่มีโรงเรียนพระปริยัติธรรมแพร่หลายอย่างปัจจุบัน

             ส่วนคำว่า ศาลาราย เจ้าคุณทองดี ได้ให้ความหมายไว้ว่า ศาลาที่สร้างเป็นหลังๆ เรียงรายล้อมโบสถ์ หรือวิหาร

             ศาลาราย นิยมสร้างในพระอารามหลวงและวัดใหญ่ๆ เป็นศาลาขนาดย่อม มีทั้งเป็นแบบโล่งๆ และแบบมีประตู แต่ไม่นิยมมีหน้าต่าง สร้างเป็นหลังๆ เรียงรายรอบพระอุโบสถ อย่างเช่น สร้างไว้ในวัดพระศรีรัตนศาสดาราม หรือสร้างติดกำแพงแก้ว หรือกำแพงที่เป็นเขตพุทธาวาส เช่น ที่วัดพระเชตุพนฯ วัดสุทัศนเทพวราราม

             ศาลาราย ใช้ประโยชน์ได้หลายอย่าง เช่น เป็นที่พักผ่อน เป็นที่เรียนพระปริยัติธรรม เป็นที่ทำสมาธิ หรือใช้เป็นที่อยู่อาศัยชั่วคราว