‘พระกำแพงห้าร้อย’เนื้อชินเงินกรุวัดเจ้าปราบกรุงเก่า | คมชัดลึก

              วัดเจ้าปราบ เป็นวัดโบราณที่สำคัญวัดหนึ่งในจ.พระนครศรีอยุธยา ตั้งอยู่ริมถนนอู่ทอง ต.ประตูชัย อ.พระนครศรีอยุธยา ใกล้แม่น้ำเจ้าพระยา ฝั่งตรงกันข้ามกับวัดพุทไธศวรรย์

              ปัจจุบันเป็นวัดร้าง ไม่พบหลักฐานว่าสร้างเมื่อใด ใครเป็นผู้สร้าง เป็นพื้นที่สำคัญอยู่ใกล้กับคลังดีบุกสมัยอยุธยา และอยู่ใกล้กับถนนเหล็ก หรือถนนตลาดเหล็กโบราณ ซึ่งเป็นถนนปูด้วยอิฐหนาประมาณ ๘๕ ซม. ตามประวัติว่ายาวประมาณ ๑ กม. มีคูน้ำสองข้างตลอดแนวถนน คงเป็นคูที่เกิดจากการขุดดินขึ้นมาถมถนน

              ผู้สร้างวัดคงเป็นเจ้านายที่มีหน้าที่สำคัญในการป้องกันบ้านเมือง อาจจะมีหน้าที่ควบคุมการสร้างอาวุธด้วย จึงมีตำแหน่งเป็นเจ้าปราบ ในตำราแบบธรรมเนียมในราชสำนักครั้งกรุงศรีอยุธยา ตามตำราหน้าที่ตำรวจได้กล่าวถึงวัดเจ้าปราบว่า “ถ้าเสด็จไปทอดพระเนตรการวัดวาอารามในกรุงนอกกรุง ถ้าในกรุงดุจหนึ่งไปวัดเจ้าปราบนั้น ทรงพระเสลี่ยงไป”

              คำว่า “เจ้าปราบ” จึงน่าจะเป็นคำสำคัญในสมัยนั้น วัดเจ้าปราบเป็นวัดที่มีอาณาบริเวณกว้างขวาง มีโบราณสถานสำคัญคือ พระเจดีย์ พระอุโบสถ และพระมณฑป ติดกับกำแพงวัดด้านตะวันออกเฉียงใต้มีแนวรากฐานของคลังดีบุก ดีบุกเป็นส่วนอย่างหนึ่งของบ้านเมืองที่เป็นของหายาก ในการติดต่อค้าขายกับต่างประเทศจัดเป็นสินค้าควบคุม

              ทางด้านทิศใต้ของบริเวณวัดมีเจดีย์องค์ใหญ่ เป็นเจดีย์ประธานของวัด เป็นเจดีย์กลมทรงระฆัง ฐานแปดเหลี่ยม องค์เดิมชำรุด เหลือเพียงองค์ระฆัง

              กรมศิลปากรได้นำชิ้นส่วนที่พังทลายลงมาประกอบกันขึ้นใหม่ และซ่อมเสริมเป็นองค์เจดีย์สมบูรณ์ที่เห็นกันอยู่ในปัจจุบัน

              ทางด้านทิศเหนือของวัดมีมณฑปทรงจัตุรมุข ตั้งอยู่บนฐานประทักษิณสี่เหลี่ยมผืนผ้าย่อมุมไม้สิบสอง มีทางขึ้นตรงชาลาทั้ง ๔ ทิศ มุขทางด้านทิศเหนือและทิศใต้สั้น มุขทางด้านทิศตะวันออกและทิศตะวันตกยื่นออกไปรับกับส่วนของฐานประทักษิณ

              สมัยก่อนเคยประดิษฐานรูปเคารพ สันนิษฐานว่าเป็นรอยพระพุทธบาท ปัจจุบันเหลือแต่ฐานรองรับ

              พระกำแพงห้าร้อย กรุวัดเจ้าปราบ เป็นพระแผงขนาดใหญ่ ประมาณเท่ากับ ๑ ฝ่ามือ ขุดพบเมื่อ พ.ศ.๒๕๐๓ ขึ้นจากกรุประมาณ ๓๐ แผง  ที่มีสภาพสมบูรณ์ประมาณ ๑๐ แผง นอกนั้นเป็นพระชำรุด

              พุทธลักษณะ เป็นพระแผงสองหน้า เนื้อชินเงิน รูปทรงห้าเหลี่ยม มีพระองค์เล็กๆ ปางมารวิชัย เรียงเป็นแถวด้านละ ๒๕๐ องค์ ทั้งสองด้านรวมเป็น ๕๐๐ องค์ แสดงถึงความเชื่อตามคติของพระพุทธศาสนานิกายมหายาน

              พระกำแพงห้าร้อย กรุวัดเจ้าปราบ กรรมวิธีการสร้างจะแปลกกว่าพระเนื้อชินกรุอื่นๆ ตรงที่เป็นพระเบ้าประกบ เหมือนพระแผงใหญ่ๆ ทั่วๆ ไป แต่กลับเทจากด้านบนลงด้านล่าง แทนที่จะเทจากด้านล่างขึ้นไปด้านบน เหมือนพระกรุโดยทั่วไป ส่วนบนที่เหลือชนวนจะมีการตัดแต่งเข้ารูป

              นอกจากนี้ พระกำแพงห้าร้อย กรุวัดเจ้าปราบ ยังเป็นพระกรุเนื้อชินเงิน ที่มีน้ำหนักมากที่สุด หากเทียบกับพระกรุเนื้อชินอื่นๆ เนื่องจากมีดีบุกเป็นส่วนผสมอยู่มาก

              เนื่องจากมี พระแท้ ที่สมบูรณ์จำนวนน้อยมาก จึงเป็นพระกรุที่หาชมของแท้ได้ยากมากอีกกรุหนึ่ง และมีมูลค่าในการเช่าบูชาสูงที่สุด ในบรรดาพระแผงขนาดใหญ่ทั้งหมด (อยู่ที่หลักแสนขึ้นไป) แม้แต่เศษชิ้นส่วนที่นำมาตัด ๙ ตัด ๖ ก็ยังมีมูลค่าหลายหมื่นบาท

              ปัจจุบันคาดว่า พระกำแพงห้าร้อย ในองค์ที่มีสภาพสมบูรณ์มีไม่เกิน ๑๐ แผง

              พุทธลักษณะของพระพิมพ์นี้เหมือนกับ พระกำแพงห้าร้อย กรุกำแพงเพชร จะแตกต่างกันบ้างก็ที่ความหนาบาง

              โดยเฉพาะอย่างยิ่ง พระกำแพงห้าร้อย กรุวัดเจ้าปราบ มีความละเอียดประณีตในการเทหล่อพระมากกว่า และขนาดจะบางกว่า

              ความแตกต่างอีกประการ คือ คราบกรุ พระกรุวัดเจ้าปราบมีคราบปลวกติดอยู่ด้วยเสมอ เนื่องจากสภาพในกรุที่บรรจุพระมีรังปลวกอยู่ด้วย จึงใช้เป็นข้อสังเกตของพระกรุนี้ได้เป็นอย่างดีอีกด้วย