‘พระขุนแผนใบพุทรา’เนื้อดินเผากรุวัดใหญ่ชัยมงคลอยุธยา | คมชัดลึก

          นิทานโกหก ที่เซียนพระเล่าต่อๆ กันมา โดยดัดแปลงจากพงศาวดาร เรื่องมีอยู่ว่า....ขณะที่สมเด็จพระนเรศวรมหาราช ทรงทำสงครามยุทธหัตถี กับ พระมหาอุปราชา แม่ทัพพม่า ช้างทรงได้เสียหลักถูกช้างทรงของพม่างัดจนต้องถอยหนีทำให้จวนจะเพลี่ยงพล้ำ แต่แล้วก็ได้ตอ “พุทรา” ช่วยไว้  ช้างทรงสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ใช้ตอ “พุทรา” ค้ำยันสู้กับช้างทรงของพม่าจนได้เปรียบ และได้ชัยชนะในท้ายสุด...คำบอกเล่านี้เป็นที่มาของ “พระขุนแผนใบพุทรา” เพื่อระลึกถึง “ตอพุทรา” คราวสงครามยุทธหัตถีนั่นเอง

          ส่วนเรื่องจริง ในพระราชพงศาวดารเหนือ   ซึ่งเป็นตำนานเล่าต่อๆ กันมา จะค้นหาความจริงในตำนานต้องตีความกันหลายชั้น เรื่องในตำนานมีว่า... "สมเด็จพระนเรศวรทรงช้างพลายตุ่นสูง ๖ ศอก ยกตามมาแดนไทยทัน  ศักราช ๔๓๑ ปี จะเข้าชนพลายทองแดงๆ ถอยมา สมเด็จพระนเรศวรได้ทีจับเอาลูกขลุบเงื้อขึ้นจะทิ้งเอาพระราชกุมารๆ ร้องว่า...เจ้าพี่เล่นเป็นทารกหาควรไม่ สมเด็จพระนเรศวรได้ยินละอายพระทัยก็วางลูกขลุบลงเสีย  พอพลายทองแดงได้ที่มั่นต้นพุทราที่มั่นยันถนัด หันรับช้างสมเด็จพระนเรศวรแปรไป พระราชกุมารบ่ายของ้าวจ้วงฟันเป็น ๔ กร สมเด็จพระนเรศวรตกพระทัย พระพักตร์เผือด ไปเกี่ยวช้างพระที่นั่ง พระราชกุมารพาพวกพลมาพระนคร ..... "

           จากเนื้อความทำให้ทราบว่า...พลายทองแดงที่ยันต้นพุทรา เป็น “พระราชกุมาร” มิใช่ “สมเด็จพระนเรศวร”

          แต่ทั้งนี้ทั้งนั้น คติการสร้างพระสมัยโบราณก็มิได้เกี่ยวข้องกับเรื่องราวในศึกสงครามนี้แต่อย่างใด เพียงแต่คนโบราณเรียกขานพระพิมพ์นี้ตามมรูปร่างลักษณะของพระพิมพ์นี้ที่มีรูปพรรณคล้ายกับ “ใบพุทรา” นั่นเอง

          พระขุนแผนใบพุทรา มีทั้งเนื้อดินและเนื้อชินเงิน พระเนื้อดินเป็นเนื้อดินเผาลักษณะหยาบปานกลาง หลายองค์ที่พบเม็ดกรวดค่อนข้างใหญ่ ไม่ได้ผ่านการกรอง แต่ก็พบชนิดเนื้อละเอียดในบางองค์ ซึ่งเป็นส่วนน้อย

          พุทธลักษณะ เป็นพระประทับนั่งปางมารวิชัย อยู่บนฐานบัว ๒ ชั้น ใต้ฐานบัวมีก้านยื่นยาวขึ้นมา สันนิษฐานว่าอาจจะกดพิมพ์มาจากแม่พิมพ์ที่ใช้เทพระเนื้อชิน ก้านที่อยู่ด้านล่าง น่าจะเป็นชนวนสำหรับเทพระเนื้อชิน (พระขุนแผนใบพุทรา เนื้อชิน เป็นบล็อกประกบ ตัดชนวนด้านล่าง) เมื่อนำเนื้อดินมากดพระจึงติดชนวนมาด้วย

          พระขุนแผนใบพุทรา เป็นพระที่ได้รับความนิยมสูงมากในปัจจุบัน เพราะความสวยงามลงตัวขององค์พระ คนสร้างพระในสมัยโบราณจงใจกดองค์พระให้มีสัณฐานกลมรีเป็นหลัก โดยคะเนให้องค์พระอยู่ตรงกลาง และกดคลึงให้เข้ารูป องค์ที่พระอยู่ศูนย์กลางจึงมีความสวยงามและค่านิยมที่สูงกว่าองค์ที่เอียงไปด้านใดด้านหนึ่ง

          พระขุนแผนใบพุทรา นับเป็นพระที่มีศิลปะสวยงาม พุทธคุณดีในทุกๆ ด้าน นับเป็นพระที่อยู่ในความนิยมมาโดยตลอด