ทำไมถึงคิดว่า'พระขุนแผนเคลือบ'กรุวัดอัมพวันเป็น'พระแท้' | คมชัดลึก

              บทวิเคราะห์...เจาะลึก “พระขุนแผนเคลือบ กรุวัดอัมพวัน” (ต่อจากฉบับวันพฤหัสบดีที่ ๓๐ พฤษภาคม ๒๕๕๖)

---------------------------

              การแตกกรุของ พระขุนแผนเคลือบ กรุวัดอัมพวัน ทำให้เกิดทฤษฎีต่างๆ ที่เล่าต่อๆ กันโดยที่ไม่รู้จริง ผู้เขียนจะจำแนกเท่าที่ได้ยิน และให้เหตุผลที่เป็นข้อหักล้างไว้ตามข้อเท็จจริง ซึ่งเป็นหน้าที่ของผู้สนใจที่จะต่อยอด และค้นหาความจริงกันต่อไป ทฤษฎีที่ว่าเป็นพระที่อาจารย์สมพงษ์ สร้างไว้นานแล้ว...อาจารย์สมพงษ์เป็นผู้ค้นคว้าเรื่องพระขุนแผนเคลือบ วัดใหญ่ มาช้านาน ย้อนไปได้ถึงปี ๒๕๐๐ เศษเลยทีเดียว

              พระขุนแผนเคลือบที่เจตนาทำเลียนแบบวัดใหญ่ชุดนี้มีราคาในกลุ่มผู้เล่นหาพระขุนแผนเคลือบ ที่เรียกว่า "เล่นแค่ชอบ" คล้ายๆ กลุ่มคนที่งมงายใน พระสมเด็จ เป็นพระเก๊ที่มีราคาซื้อขายกันสูงที่สุด (ในกรณีที่ผู้ซื้อรู้ว่าเก๊อยู่แล้ว แต่มีราคากลาง (ฟังดูแปลก แต่เป็นเรื่องจริง)

              ซึ่งกรณีนี้ พระขุนแผนเคลือบของอาจารย์สมพงษ์ ทำน้ำเคลือบได้ดีพอสมควร หากมองในสายตาผู้ที่ไม่ชำนาญนักจะเกิดความรู้สึกว่าจัดจ้าน แตกลายงาดี ทำให้พระของอาจารย์สมพงษ์มักแทรกเป็นยาดำในหนังสือพระกรุดังๆ หลายต่อหลายเล่ม

              จุดด้อยที่สุดของพระขุนแผนเคลือบของอาจารย์สมพงษ์ คือ พิมพ์ที่ผิดเพี้ยนค่อนข้างมาก และไม่มีศิลปะของพระกรุเลยแม้แต่น้อย อีกทั้งน้ำเคลือบก็ยังทึบแสงโดยสิ้นเชิง ซึ่งในอดีตผู้เขียนเคยศึกษาพระขุนแผนเคลือบชุดนี้มาโดยละเอียด เพื่อนำไปเขียนบทความ จึงแยกแยะได้เป็นอย่างดี โดยส่วนตัวรู้สึกแปลกใจที่พระกรุชุดนี้ถูกนำไปเข้าชุดกับอาจารย์สมพงษ์ โดยไม่มีเค้าความจริงแม้แต่น้อย พระชุดนี้โดนกันมากในหมู่นักสะสมพระท้องถิ่น และส่วนกลาง ผู้เขียนหากถูกเรียกไปซื้อพระขุนแผนเคลือบเมื่อใด ก็จะทำใจล่วงหน้าว่า มีโอกาสเจอพระขุนแผนเคลือบเก๊ ของอาจารย์สมพงษ์ (อีกแล้ว) ทำให้เสียเวลาไปนับครั้งไม่ถ้วน

              ทฤษฎีที่ว่า เป็นพระเก๊เก่าทางท่าพระจันทร์ หลายสิบปีแล้ว พระชุดนี้ถอดพิมพ์มาจากพระกรุวัดใหญ่ เติมเส้นสายเข้าไป ดูผิวเผินคล้ายกับพระกรุวัดอัมพวัน จนมีผู้เข้าใจผิด ส่งภาพมาให้ดูว่าเป็นพระชุดเดียวกัน แต่ความเป็นจริงพิมพ์คล้ายแต่ไม่เหมือน น้ำเคลือบยิ่งไปกันใหญ่ ออกเคลือบเงาๆ คล้ายกับพระขุนแผนเคลือบหลวงพ่ออั้น เก๊ ไม่มีแววว่าจะใกล้เคียงกันแม้แต่น้อย เทียบแค่ของอาจารย์สมพงษ์ก็ยังห่างไกลกันเยอะ
ทฤษฎีที่ว่าเป็นพระเก๊ทำขึ้นใหม่ โดยนักปลอมพระชื่อดังที่อยุธยา ข้อนี้ขออธิบายสั้นๆ ว่าหลังจากพระกรุวัดอัมพวันแตก สายนี้ได้ทำพระปลอมเพื่อสวมรอยเป็นพระกรุวัดอัมพวัน ถ้าเป็นสายนี้ทำจะมานั่งปลอมพระตัวเองทำไม

              ส่วนพระขุนแผนเคลือบของสายนี้ ได้ปรับปรุงพิมพ์และน้ำเคลือบ ตลอดเนื้อหามาเรื่อยๆ ตั้งแต่คราววัดบ้านกลิ้งแตกแล้ว ซึ่งสามารถตบตาเซียนใหญ่มาแล้วหลายคน จนหลงซื้อเป็นพระกรุวัดใหญ่ชัยมงคล และกรุวัดบ้านกลิ้ง พิมพ์คมชัดมาก แต่น้ำเคลือบทำได้ไม่ดีนัก

              ทำไมถึงคิดว่า “พระขุนแผนเคลือบ กรุวัดอัมพวัน” เป็น “พระแท้”

              ๑.ข้อติของพระ กลายเป็นจุดเด่นในเรื่องนี้ กล่าวคือ ถ้าเป็นเซียนพระวางงาน ทำน้ำเคลือบได้ขนาดนี้ ทั้งๆ ที่ไม่เคยมีใครทำได้มาก่อน เรียกว่าเอาไปเลย ๙ เต็ม ๑๐ แต่ทำไมถึงได้พลาดสอบตก เรื่องพิมพ์พระ อย่างไม่น่าจะเป็นไปได้ ทำไมถึงทำแค่พิมพ์เดียว ไม่ทำให้หลากหลาย และยังดูเล็กกว่าวัดใหญ่ชัดเจน ซึ่งคิดว่าไม่มีเซียนพระที่หากคิดจะวางงาน จะพลาดในเรื่องง่ายๆ เบื้องต้นแบบนี้

              ทำไมต้องทำให้พระถูกสวดเรื่องพิมพ์ ตั้งแต่มองด้วยตาเปล่า การถอดพิมพ์และขยายพิมพ์ไม่ใช่เรื่องยาก สำหรับนักปลอมพระยุคนี้ คือ ลักษณะต่างๆ ของพระกรุนี้ หากมีคนทำจะต้องเป็นคนเข้าใจพระวัดใหญ่อย่างลึกซึ้ง ผ่านตาพระขุนแผนเคลือบมามาก จึงจะรู้ว่าพระต้องมีรอยกะเทาะหลัง กดด้วยอุ้งมือ ด้านหลังพระต้องเรียบ ไม่เป็นหลุมเป็นบ่อ ฯลฯ แต่มาพลาดเรื่องพิมพ์พระ ซึ่งไม่สัมพันธ์กันอย่างแรง

              ผู้เขียนเคยนำพระขุนแผนเคลือบ กรุวัดใหญ่ พิมพ์ต้อ ซึ่งดูง่ายมาก ไปส่งประกวด ๒ องค์ ๒ หน ถูกตีเก๊ตั้งแต่กรรมการรับพระ เนื่องจากพิมพ์พระถูกวิจารณ์ว่าเล็กเกินไป ต้องขอร้องให้รับเข้าไปก่อน ปรากฏว่าติดรางวัลออกมาทั้ง ๒ ครั้ง คนที่ไม่เคยผ่านพระขุนแผนเคลือบ กรุวัดใหญ่ มามากๆ จะเข้าใจเรื่องขนาดของพระขุนแผนเคลือบ ผิดไปจากความเป็นจริง

              ๒.น้ำเคลือบ หากเป็นพระเก๊วางงานกัน แน่นอนต้องเคลือบให้หนาๆ บ้าง สำหรับพระกรุนี้ เกือบทั้งหมดเคลือบบางเหมือนประหยัดน้ำเคลือบ หากเคลือบหนาจะดูสวยกว่านี้มาก และถ้าเป็นพระเก๊คงต้องเน้นตรงน้ำเคลือบมากกว่านี้

              ๓.มีพระขุนแผนเคลือบ กรุวัดอัมพวัน บางองค์ที่อยู่ในสภาพผ่านการใช้มาอย่างโชกโชน ธรรมชาติผิวพระผิวเคลือบแสดงว่าขึ้นจากกรุมาหลายปีแล้ว ซึ่งเรื่องนี้แทบไม่มีคนรู้เลย แสดงว่าพระขุนแผนเคลือบ กรุวัดอัมพวันนี้ เคยมีผู้พบเห็นมาก่อน และนำมาบูชานานหลายปีแล้ว จึงแทบตัดประเด็นเรื่องพระเก๊ วางงานไปได้เลยทีเดียว

              ๔.พระจำนวนมาก มีการลงยางไม้เพื่อรักษาสภาพผิวพระ สันนิษฐานว่า ตอนบรรจุพระ อาจเรียงพระลงในไหแล้วเทยางไม้ลงไปเพื่อรักษาสภาพ ตรงนี้เซียนที่กว้านซื้อไม่มีใครทราบ เข้าใจว่าเป็นคราบดินคราบกรุ หรือคราบพระที่อยู่ก้นไหก้นกรุ ล้างจนน้ำเคลือบเสียกันไปก็เยอะ อันที่จริงเป็น “คราบของยางไม้” ซึ่งติดแน่นกับผิวพระ ยากที่จะล้างออกด้วยวิธีทั่วไป หากเป็นพระเก๊วางงาน จะลงยางไม้รักษาสภาพพระไปเพื่อเหตุผลใด

              ๕.เนื้อพระกรุวัดอัมพวัน บางองค์จะพบเห็นเม็ดแร่ทองคำละลายเกาะอยู่บนผิวพระใต้น้ำเคลือบ ซึ่งการผสมโลหะมีค่าลงในพระเนื้อดินเผา ย่อมบ่งบอกความสำคัญของพระกรุนี้ได้อย่างชัดเจน สรุปว่าจากการพบเห็น พิจารณา ตลอดจนเป็นธุระล้างพระกรุนี้มาร่วมร้อยองค์ ผู้เขียนจึงขอ ฟันธงได้ว่า พระกรุนี้เป็น พระแท้แน่นอน หากไม่อคติกันจนเกินไปก็น่าจะยอมรับความจริงในข้อนี้กันได้

              ทางเลือกของ “พระขุนแผนเคลือบ” กรุวัดอัมพวัน

              ผู้เขียนคิดว่า แนวคิดเดิมที่ต้องแยก พระกรุวัดอัมพวัน ออกจากพระกรุวัดใหญ่ชัยมงคลอย่างสิ้นเชิง ดูจะเป็นไปได้ยากเนื่องจากพิมพ์พระเหมือนกัน แต่ก็ยังมีความแตกต่างกันอยู่บ้าง และหากนำไปเข้าชุดวัดใหญ่ก็จะเกิดกระแสต่อต้านลึกๆ แบบชนิดตีเก๊กันไปเลย ซึ่งพระกรุนี้จะฝ่าฟันจุดนี้ไปได้ยาก

              แต่จากการวิเคราะห์โดยละเอียด ดังที่ได้นำเสนอให้ท่านผู้อ่านได้พิจารณากันหลากหลายประเด็น ทำให้ผู้เขียนตั้งทฤษฎีของพระกรุวัดอัมพวัน ไว้ดังนี้

              พระขุนแผนเคลือบ ไม่ว่าจะเป็นพระกรุวัดใหญ่ก็ดี พระกรุวัดอัมพวันก็ดี หรือแม้แต่พระขุนแผนเคลือบ ที่ขึ้นจากวัดเชิงท่า และวัดโบสถ์ จ.นนทบุรี ความเป็นจริงแล้วก็มีลักษณะแตกต่างจากพระกรุวัดใหญ่ เช่นเดียวกัน

              แต่จากพุทธศิลป์ขององค์พระ ตลอดจนเทคนิควิธีการสร้างที่มีรายละเอียดปลีกย่อยไปในรูปแบบเดียวกัน ดังที่แจกแจงไปแล้วนั้น เป็นไปได้มากว่า พระขุนแผนเคลือบ กรุวัดอัมพวัน เกิดจากการสืบทอดของช่างทำพระยุคหนึ่งมาสู่อีกยุคหนึ่ง ซึ่งอาจจะไม่ห่างไกลกันมากนัก เป็นการสืบทอดกันมาโดยอาจารย์สู่ศิษย์ หรือจากรุ่นปู่สู่รุ่นพ่อรุ่นลูกรุ่นหลาน ซึ่งเป็นไปได้ทั้งสิ้น ทั้งนี้ ล้วนอยู่ในแนวทางเดียวกัน หากเปิดใจกว้างและวิเคราะห์โดยละเอียดถึงศิลปะและน้ำยาเคลือบ ความสวยงามที่มีความใกล้เคียงกัน ล้วนแต่แสดงถึงความมีคุณค่าของมรดกทางศิลปะและวัฒนธรรมที่ไม่สมควรได้รับการดูหมิ่นดูแคลนแม้แต่น้อย

              จากจำนวนพระที่มีค่อนข้างมาก ทำให้ราคาในการเช่าบูชาไม่สูงมากนัก เทียบกับพระขุนแผนเคลือบ กรุวัดใหญ่ ที่กลายเป็นพระขึ้นหิ้ง ราคาสำหรับเศรษฐี ที่คนธรรมดาๆ เอื้อมไม่ถึงไปแล้ว จึงอยากเสนอให้พระขุนแผนเคลือบ กรุวัดอัมพวัน เป็นทางเลือกที่ ๒ ซึ่งโดยส่วนตัวคิดว่าพระขุนแผนเคลือบ กรุวัดอัมพวัน เป็นพระขุนแผนเคลือบที่ความสวยงาม และมีความลงตัวในทุกๆ ด้าน จะเป็นรองก็เพียงแค่ พระขุนแผนเคลือบ กรุวัดใหญ่ชัยมงคล เท่านั้น