เจดีย์-พุทธเจดีย์ | คมชัดลึก

         "พระปฐมเจดีย์" เป็นพระมหาเจดีย์ที่ใหญ่ที่สุดของประเทศไทย ตั้งอยู่ที่เมืองนครไชยศรีในสมัยก่อน ปัจจุบันอยู่ในอำเภอเมืองนครปฐม การที่ได้ชื่อว่าพระปฐมเจดีย์นั้น พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าฯ ทรงสัณนิษฐานว่า น่าจะเป็นพระเจดีย์เก่ากว่าพระเจดีย์อื่นๆ ในประเทศสยาม และสร้างสมัยทวาราวดี

          จากเอกสารเก่าที่บันทึกเรื่องนี้ไว้มีประวัติว่า พระปฐมเจดีย์ สร้างเมื่อ พ.ศ. ๕๐๐  ก็มี พ.ศ. ๑๐๐๐ ก็มี พ.ศ. ๑๑๘๕ ก็มี พ.ศ. ๑๒๖๔ ก็มี พ.ศ. ๑๖๓๐ ก็มี ความสูง ๔๐ วา ๕ ศอก มีพระแท่นบรรทม ที่พระพุทธเจ้าเสด็จมาบรรทม บรรจุพระทันตธาตุ คือ พระเขี้ยวแก้ว องค์หนึ่ง บรรจุพระบรมธาตุ หนึ่งทะนาน มีปรากฏก่อนพบพระพุทธบาท พระพุทธฉาย กว่าพันปี

          คำว่า "เจดีย์" พระธรรมกิตติวงศ์ (ทองดี สุรเตโช ป.ธ.๙) ราชบัณฑิต และเจ้าอาวาสวัดราชโอรสาราม ได้ให้ความหมายไว้ว่า สิ่งที่พึงบูชา โดยสามารถใช้ใน ๒ ความหมาย คือ ๑.หมายถึง สิ่งก่อสร้างที่มีรูปทรงคล้ายล้อมฟาง หรือ โอคว่ำ มียอดแหลม ส่วนใหญ่สร้างด้วยอิฐ หรือ คอนกรีต เพื่อความแข็งแรงทนทาน เช่น เจดีย์ทั่วไปตามวีดต่างๆ ซึ่งมีหลายรูปแบบ ภายในบรรจุสิ่งที่นับถือ เช่น พระธาตุ

          และ ๒.หมายถึง สิ่งที่เกี่ยวเนื่องกับพระพุทธเจ้า เพราะเป็นสิ่งที่พึงบูชา หรือเคารพในฐานะเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ เป็น ของสูงเรียกว่า พุทธเจดีย์ 

          ส่าวนคำว่า "พุทธเจดีย์" เจ้าคุณทองดีได้ให้ความหมายไว้ว่า เจดีย์ของพระพุทธเจ้า ซึ่งมี ๔ ประเภท คือ

          ๑.ธาตุเจดีย์ คือ พระบรมสารีริกธาตุของพระพุทธเจ้า ที่โทณพราหมณ์ แจกแก่กษัตริย์เมืองต่าง ๆ ๘ นคร มีพระเจ้าอชาตศัตรูแห่งมคธ  เป็นต้น

          ๒.บริโภคเจดีย์ คือ สิ่งหรือสถานที่ที่พระพุทธเจ้าเคยทรงใช้สอย เช่น สังเวชนียสถาน ๔ แห่ง คือ สถานที่ประสูติ สถานที่ตรัสรู้ สถานที่ทรงแสดงปฐมเทศนา และสถานที่เสด็จดับขันธปรินิพพาน

          ๓.ธรรมเจดีย์ คือ สิ่งที่พระจุคำสอนของพระพุทธเจ้า กล่าวคือวิญญูชนทั้งหลายมีศรัทธาตั้งมั่นในพระพุทธศาสนา ใคร่จะบูชาบริโภคเจดีย์ และพระบรมธาตุเจดีย์ แต่พระเจดีย์ดังกล่าวอยู่ไงไกลจนไม่สามารถจะไปบูชาได้ จึงได้สร้างเจดีย์ขึ้น แต่ไม่อาจจะหาพระบรมธาตุมาบรรจุได้ หรือไม่มีพระบรมธาตุจะบรรจุ จึงถือเอาพุทธวจนะคือพระธรรม จดจารจารึกลงบนแผ่นทอง เงินและศิลา แล้วบรรจุไว้ในพระเจดีย์ ก็นับถือคัมภีร์พระไตรปิฎกว่า เป็นพระธรรมเจดีย์ด้วย

          และ ๔.อุทกเทสิกเจดีย์ คือ สิ่ที่สร้างขึ้นเพื่ออุทิศเจาะจงพระพุทธเจ้า เช่น พระพุทธปฏิมากร หรือพระพุทธรูปปางต่างๆ รวมถึงรอยพระพุทธบาทด้วย