ธรรมจักร-ปฐมเทศนา | คมชัดลึก

 "ธงพระธรรมจักร" เป็น ธงศาสนาพุทธ ที่ใช้ทั่วไปสำหรับในประเทศไทย อันหมายถึง ธรรมะที่นำไปสอนในที่ต่างๆ แล้วยังความสันติสุขให้เกิดขึ้นในที่นั้นๆ ลักษณะธงเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าสีเหลืองแก่ (สีกรัก) ตรงกลางเป็นรูปพระธรรมจักรสีแดง

 ส่วน "ธงฉัพพรรณรังสี" เป็นธงศาสนาพุทธในระดับสากลนั้น ใช้ธงที่มีชื่อว่า ธงฉัพพรรณรังสี คำว่า "ฉัพพรรณรังสี" แปลว่ารัศมี ๖ สี ซึ่งกล่าวกันว่าแผ่ออกจากพระกายของพระพุทธเจ้า คือ

 สีนีละ - สีเขียวเหมือนดอกอัญชัน
 สีปีตะ - สีเหลืองเหมือนหรดาลทอง
 สีโรหิตะ - สีแดงเหมือนแสงตะวันอ่อน
 สีโอทาตะ - สีขาวเงินยวง
 สีมัญเชฏฐะ - สีแสดเหมือนหงอนไก่
 สีประภัสสร - สีเลื่อมพรายเหมือนแก้วผลึก (คือสีทั้ง ๕ ข้างต้นรวมกัน)

 ทั้งนี้ พระธรรมกิตติวงศ์ (ทองดี สุรเตโช ป.ธ.๙ ราชบัณฑิต) เจ้าอาวาสวัดราชโอสาราม ได้อธิบายความหมายของคำว่า “ธรรมจักร” (ทำ-มะ-จัก) แปลว่า วงล้อธรรม ให้เป็นเครื่องหมาย หรือสัญลักษณ์ทางพระพุทธศาสนา มีลักษณะเป็นรูปวงล้อ ๘ ซี่ บ้าง ๑๒ ซี่บ้าง โดยมีความหมายต่างกัน คือ ๘ ซี่ หมายถึงมรรค ๘ ส่วน ๑๒ ซี่ หมายถึง การหมุนของอริยสัจ ๔

 รูปธรรมจักร บางแห่งมีกวางหมอบอยู่ ๒ ข้าง สื่อความหมายว่า ทรงแสดงธรรมครั้งแรกในป่า คือ ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน นั่นเอง

 ธรรมจักร เป็นชื่อเรียก ปฐมเทศนา หรือเทศน์กัณฑ์แรกของพระพุทธเจ้า ที่ทรงแสดงแก่ปัญจวัคคีย์ที่ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน เรียกเต็มว่า ธัมมจักกัปปวัตตนสูตร

 นอกจากนี้แล้ว ธรรมจักร ยังหมายถึงคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหมดด้วย เพราะเป็นสิ่งที่พระพุทธเจ้าหมุนให้เป็นไปในโลก

 ส่วนคำว่า “ปฐมเทศนา” เจ้าคุณทองดีได้อธิบายว่า คำนี้สามารถอ่านออกเสียงได้หลายอย่าง ดังนี้ ปะ-ถม-มะ-เท-สะ-นา, ปะ-ถม-มะ-เทด-สะ-หนา, และ ปะ-ถม-เทด-สะ-หนา ซึ่งแปลว่า การแสดงธรรมครั้งแรก

 ปฐมเทศนา เป็นคำเรียก เทศน์กัณฑ์แรกของพระพุทธเจ้า ที่ทรงแสดงแก่ปัญจวัคคีย์ทั้ง ๕ คือ โกณฑัญญะ วัปปะ ภัททิยะ มหานามะ และ อัสสชิ ที่ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน แขวงเมืองพาราณาสี เมื่อวันเพ็ญกลางเดือน ๘ หรือ วันอาสาฬหบูชา

 ปฐมเทศนา มีชื่อว่า ธัมมจักกัปปวัตตนสูตร เรียกสั้นๆ ว่า ธรรมจักร ซึ่งมีเนื้อหากล่าวถึงอริยสัจ ๔ ได้แก่ ทุกข์ สมุทัย นิโรธ และ มรรค ที่พระพุทธเจ้าตรัสรู้นั่นเอง