เที่ยววิถีชุมชุนเมืองตากดูผ้าทอชาติพันธุ์

          ณ ภูสูงในเขต 5 อำเภอของจังหวัดตาก ทอดตัวยาวติดชายขอบกับสาธารณรัฐแห่งสหภาพเมียนมาร์ อันได้แก่ อ.แม่สอด อ.แม่ระมาด อ.ท่าสองยาง อ.พบพระ และอ.อุ้มผาง นอกจากจะมีความเป็นธรรมชาติที่งดงาม ตามสายน้ำตกที่ทอดตัวลงจากยอดเขาสูงสลับกับสายหมอกยามเช้าในบางเวลาแล้ว พื้นที่ของทั้ง 5 อำเภอที่มีระยะทางจาก อ.ท่าสองยางยาวไปจนถึง อ.อุ้มผาง รวมแล้วกว่า 529 กิโลเมตร ยังเป็นที่อยู่อาศัยของชุมชนชาติพันธุ์ต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นกะเหรี่ยง (ปะกาเกอะญอ) ลีซู (ลีซอ) ม้ง และมูเซอ (ลาหู่) กระจายตัวอยู่ตามพื้นราบและไหล่เขา ส่วนใหญ่ดำรงชีพด้วยการทำเกษตรและปศุสัตว์ แต่เมื่อมีเวลาว่างยามใดก็บรรจงสอดกระสวยด้าย ลอดกี่เอวบ้าง กี่กระตุกบ้าง รังสรรค์เป็นผ้าทออันงดงามสืบสานจากบรรพบุรุษที่มีมากว่า 100 ปี ให้ออกมาเป็นผืนผ้าสวยในลวดลายต่างๆ สามารถนำไปตัดเย็บเป็นเสื้อ ผ้านุ่ง ย่าม หมอนอิง ผ้าคลุมไหล่ ผ้าโพกศีรษะ กระเป๋าใส่เอกสาร หรือกระเป๋าขนาดเล็กสำหรับเก็บเหรียญและเครื่องสำอางได้ ซึ่งแต่ละชุมชนชาติพันธุ์ก็จะมีความแตกต่างกันไป

การปั่นด้ายเตรียมทอผ้า

          อย่าง ชุมชนปะกาเกอะญอ บ้านป่าไร่เหนือ อ.แม่ระมาด มีการนำโคลนที่ได้มาจากสระน้ำในหมู่บ้านมาย้อมใส่กับเส้นด้าย จากนั้นก็เคี่ยวน้ำที่ต้มผสมเปลือกไม้ประมาณ 1 ชั่วโมง แล้วจึงใส่ตะปูลงไป ว่ากันว่าสนิมของตะปูจะทำให้สีเกาะในเส้นด้ายนั้นมีความคงทนและงดงามมากยิ่งขึ้น สีส่วนใหญ่ที่นักท่องเที่ยวมักนิยมก็จะเป็นสีเอิร์ธโทน สีม่วง สีเหลือง สีดำ และสีน้ำตาลเข้ม รูปแบบเสื้อผ้าของบ้านป่าไร่เหนือแห่งนี้จะมีความพิเศษกว่าที่อื่นตรงแบบของชุดจะปรับตามแฟชั่นให้ล้ำสมัยตรงใจวัยรุ่น สามารถสวมใส่ได้ในหลายโอกาสและยังสามารถสั่งซื้อเลือกดูแบบชุดเสื้อผ้าผ่านระบบออนไลน์ได้อีกด้วย

จริยาทร สูหู่ ผู้อำนวยการสำนักงาน ททท. สำนักงานตาก สวมชุดจากการทอของชาวกะเหรี่ยง

          ส่วนชุมชนปะกาเกอะญอที่บ้านซอโอ อ.พบพระ จะใช้ลายผ้าโบราณอันเป็นภูมิปัญญาของบรรพบุรุษถ่ายทอดต่อกันมา นำมาเป็นแบบเบื้องต้นมีชื่อว่า นิเกะตะเบ (ผืนผ้าที่มีความซิกแซ็ก) สลับไปมา บางลายก็มีลูกเดือยมาเป็นส่วนประกอบให้แลดูงดงามมากยิ่งขึ้น ซึ่งลูกเดือยเหล่านี้ต้องสั่งซื้อวัตถุดิบมาจากจังหวัดเชียงใหม่ ผ้าทอของชุมชนแห่งนี้จะเน้นสีสันฉูดฉาดในโทนสีแดง ชมพู ม่วง เขียว และดำ ราคาแต่ละผืนก็ขึ้นอยู่กับความยากง่ายของการทอ ส่วนมากจะพบเห็นการทอผ้าด้วยกี่เอวตามชานบ้าน บนเรือนที่พักอาศัย หรือตามสถานที่ต่างๆ เนื่องจากสามารถนำติดตัวไปได้สะดวก เพราะมีขนาดเล็กและแตกต่างกันไป เช่น ถ้าขนาดกว้าง 9 นิ้ว ความยาวก็จะเท่ากับ 40 นิ้ว แต่ถ้าขนาดกว้าง 16 นิ้ว จะมีความยาวเท่ากับ 80 นิ้ว หรือตามแต่จะกำหนด สถานที่ท่องเที่ยวใกล้เคียงคือน้ำตกนางครวญ บ่อน้ำร้อนห้วยน้ำนัก ไร่ปฐมเพชร และไร่เตรยาวรรณ

ลายผ้าจากการทอเอามาประดับตกแต่งลวดลาย

          สำหรับชุมชนปะกาเกอะญออีกหนึ่งพื้นที่คือ “บ้านหมื่นฤาชัย” อ.พบพระ ลวดลายของผ้าทอต้นฉบับมีมากว่า 100 ปี ที่สืบทอดต่อๆ กันมาจากรุ่นสู่รุ่น ลวดลายหลักๆ จะมีด้วยกัน 3-4 ลาย ได้แก่ ลายคลื่นน้ำ ลายรูปดาว ลายเปียกปูนและลายเม็ดฝักทอง ผ้าทอส่วนใหญ่สำหรับผู้ชายจะนิยมใช้สีแดงและสีขาว ส่วนผู้ใหญ่จะเน้นสีขาว สีดำ สีแดง สีบานเย็น สีม่วง และสีน้ำเงิน กี่ทอผ้าที่นี่นอกจากจะใช้กี่เอวเป็นอุปกรณ์ในการทอแล้ว ยังใช้กี่กระตุกสำหรับทอส่วนที่เป็นเส้นไหมประดิษฐ์อีกด้วย หมู่บ้านแห่งนี้เป็นหมู่บ้านขนาดเล็กที่ใกล้ชายแดนสาธารณรัฐแห่งสหภาพเมียนมาร์ โดยมีเพียงลำน้ำเมยเป็นเส้นแบ่ง จะมีแหล่งท่องเที่ยวใกล้เคียงคือจุดชมวิวของหมู่บ้าน และวังปลา จากจุดนี้สามารถนั่งเรือย้อนขึ้นไปชมต้นแม่น้ำเมยได้ที่บ้านมอเกอร์

เส้นด้ายที่ได้จากการย้อมแบบธรรมชาติ

          อีกแห่งที่มีความน่าสนใจก็คือ “ชุมชนบ้านใหม่คีรีราษฎร์” อ.พบพระ หมู่บ้านแห่งนี้ถือเป็นชุมชนชาวม้งขนาดใหญ่ที่สุดของจ.ตาก ผ้าทอของที่นี่จะมีลักษณะแตกต่างจากชาติพันธุ์อื่นคือ วัตถุดิบที่ใช้นำมาจากต้นกัญชง เมื่อตัดลำต้นเรียบร้อยแล้วจึงนำไปตากแดดประมาณ 1 สัปดาห์ จากนั้นนำมาลอกเปลือกออก นำมาต่อกันให้เป็นเส้นยาว ก่อนนำไปย้อมด้วยสีธรรมชาติ คุณสมบัติพิเศษของผ้าทอใยกัญชงเมื่อสวมใส่ก็จะมีความอุ่น ลักษณะผ้าจะที่มีความเหนียวนุ่ม แข็งแรงกว่าผ้าฝ้าย จึงทำให้มีราคาสูงถึงระดับราคาหมื่นบาท ผลิตภัณฑ์ที่นิยมนำมาตัดเย็บได้แก่ เสื้อ กระโปรง กระเป๋า หมวก ผ้าคลุมไหล่ ผ้าปูโต๊ะ ปลอกหมอน สถานที่ท่องเที่ยวใกล้เคียงคือ น้ำตกพาเจริญ น้ำตกป่าหวาย

การทอผ้าด้วยกี่กระตุก

          นอกจากนี้ที่ ชุมชนโพธิ์ทอง ต.แม่กาษา อ.แม่สอด เป็นอีกหนึ่งชุมชนที่มีการทอผ้าเป็นรายได้เสริม ซึ่งชุมชมแห่งนี้จะแตกต่างจากที่อื่นๆ เนื่องจากคนในชุมชนแห่งนี้มีการอพยพมาจากจังหวัดลำพูนและจังหวัดลำปาง จึงมีวัฒนธรรมความเป็นพื้นเมืองล้านนาเด่นชัด ลายผ้าทอต่างๆ จึงผสมผสานกลิ่นอายของเมืองเหนือค่อนข้างจะชัดเจน ลวดลายเป็นเอกลักษณ์ของที่นี่คือ ลายดอกแก้ว ลายตาน ลายขด สีที่นิยมก็จะเป็นสีเขียวที่ได้จากใบเตย สีเหลืองได้จากขมิ้น และสีม่วงได้จากอัญชัน สถานที่ท่องเที่ยวใกล้เคียงคือ บ่อน้ำพุร้อนแม่กาษา น้ำตกแม่กาษา และถ้ำแม่อุษา ความงดงามของผ้าทอไม่ว่าจะเป็นของชุมชนพื้นเมือง หรือชุมชนชาติพันธุ์ต่างก็บรรจงรังสรรค์ผลงานอันประณีตออกมาให้ประจักษ์แก่สายตาของนักท่องเที่ยวในราคาเหมาะสมกับคุณภาพงานฝีมือ หากทุกท่านได้เห็นขั้นตอนของการทำ การถัก การทอแล้ว บอกได้เลยว่าผ้าทอที่ทุกท่านนำไปสวมใส่ แลดูทรงคุณค่า มากด้วยภูมิปัญญาที่เติมลงไปในแต่ละผืน โปรดช่วยกันสนับสนุนผ้าทอของจังหวัดตาก จะเป็นการสร้างอาชีพ เสริมรายได้ให้แก่ชุมชนในท้องถิ่นอย่างยั่งยืน

การทอผ้าลอดกี่เอว

บรรจงใส่ลวดลายบนพื้นผ้า

          “ตาก” ถึงแม้จะเป็นเมืองรอง แต่มีของดีด้านการท่องเที่ยวที่ไม่เป็นรองใคร ท่านสามารถปักหมุดหรือเช็กอินมาท่องเที่ยวที่จังหวัดตากได้ทุกวัน ได้ทุกที่ ได้ทุกฤดูกาล เพราะ “เที่ยวตากเก๋ไก๋ ไฉไลกว่าเดิม” เที่ยวตากเท่ Amazing ไทยเท่ สอบถามรายละเอียดและขอข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ : ททท.สำนักงานตาก (รับผิดชอบพื้นที่การท่องเที่ยวจังหวัดตาก) 193 ถ.ตากสิน ต.หนองหลวง อ.เมือง จ.ตาก 63000 โทรศัพท์ 0-5551-4341-3 อีเมล [email protected] FB taktravel