ดึงเด็กข้ามชาติ2แสนเข้าระบบการศึกษา

 

 

 

          ปัจจุบัน ประเทศไทยมีเด็กข้ามชาติ 164,259 คนที่กำลังเรียนอยู่ในโรงเรียนรัฐ ศูนย์ กศน. และศูนย์การเรียนรู้เด็กข้ามชาติ อย่างไรก็ตามยังมีเด็กข้ามชาติกว่า 2 แสนคนที่ยังเข้าไม่ถึงการศึกษา แม้ว่าประเทศไทยจะมี พ.ร.บ.การศึกษาแห่งชาติปี 2542 และมติคณะรัฐมนตรี 2548 ที่กำหนดให้เด็กทุกคนได้เรียนฟรี 15 ปี ไม่ว่าจะมีสัญชาติหรือไม่มีก็ตาม

 

 

          การอพยพย้ายถิ่นของเด็กเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นทั่วโลก เด็กเหล่านี้ย้ายถิ่นจากบ้านเกิด เนื่องจากปัจจัยหลายอย่าง เช่น สงครามขัดแย้ง ความยากจน และภัยพิบัติทางธรรมชาติ ทำให้เสี่ยงต่อการตกเป็นเหยื่อการค้ามนุษย์ แรงงานเด็ก การถูกล่วงละเมิดทางเพศ และเข้าไม่ถึงการศึกษา

          “การศึกษา” คือปัจจัยสำคัญในการปกป้องพวกเขาให้รอดพ้นจากภัยคุกคามเหล่านี้ การปกป้องและคุ้มครองสิทธิของเด็กข้ามชาติ เป็นเรื่องที่สหภาพยุโรปให้ความสำคัญเป็นอย่างยิ่ง ไม่ว่าเด็กข้ามชาติจะอยู่ในสถานะใด เด็กเหล่านี้ต้องได้รับสิทธิเท่าเทียมกับเด็กอื่นๆ เราจะไม่ทิ้งเด็กคนใดไว้ข้างหลัง ดังนั้นการลงทุนด้านการศึกษาให้เด็กข้ามชาติจะให้ผลตอบแทนที่คุ้มค่ากลับคืนมา"  ดร.จูเซปเป 

 

 

 

          บูซีนี รองหัวหน้าคณะผุ้แทนสหภาพยุโรป (อียู) ประจำประเทศไทย กล่าวในงานเปิดตัวรายงานความท้าทายในการจัดการศึกษาเด็กข้ามชาติ ไร้เส้นกั้นการศึกษา : แนวปฏิบัติที่ดีและการถอดบทเรียนจากการจัดการศึกษา สำหรับเด็กข้ามชาติในประเทศไทยที่กระทรวงศึกษาธิการเมื่อวันที่ 19 ธันวาคมที่ผ่านมา

          เด็กข้ามชาติ 2 แสนคนไม่อยู่ในโรงเรียน
          ทั้งนี้ในรายงาน ไร้เส้นกั้นการศึกษา : แนวปฏิบัติที่ดีและการถอดบทเรียนจากการจัดการศึกษา สำหรับเด็กข้ามชาติในประเทศไทยปี 2562 จัดทำโดยองค์การยูนิเซฟประเทศไทย และสหภาพยุโรป (อียู) ประจำประเทศไทย ซึ่งได้รวบรวมการสัมภาษณ์ผู้แทนหน่วยงานรัฐบาลและองค์กรภาคประชาสังคม ผู้อำนวยการโรงเรียน ครู นักเรียน และพ่อแม่ผู้ปกครอง ระหว่างวันที่ 29 มกราคม-13 กุมภาพันธ์ 62 ในโรงเรียนรัฐบาล 16 แห่ง พื้นที่ 6 จังหวัด ได้แก่ กรุงเทพฯ เชียงใหม่ ระนอง สมุทรสาคร ตาก และตราด เพื่อศึกษาความท้าทายในการจัดการศึกษาแก่เด็กข้ามชาติ ซึ่งมีความซับซ้อนหลายรูปแบบ

          ระบุว่าการเข้าโรงเรียนของเด็กข้ามชาติในระบบการศึกษาในประเทศไทยในโรงเรียนรัฐบาล 145,379 คน ศูนย์ กศน. 2,562 คน ศูนย์การเรียนรู้เด็กข้ามชาติ 16,350 คน รวม 164,259 คน แต่มีเด็กข้ามชาติที่ไม่ได้เข้าโรงเรียนกว่า 2 แสนคน หรือคิดเป็น 50% ของเด็กข้ามชาติวัยเรียนที่อาศัยในไทย ซึ่งประมาณการณ์ว่ามีอยู่ราว 3-4 แสนคน

          ปีเตอร์ โฟเบล รักษาการผู้อำนวยการ องค์การยูนิเซฟ ประเทศไทย กล่าวว่า แม้ประเทศไทยจะเปิดโอกาสทางด้านการศึกษาให้แก่เด็กทุกคนอย่างเท่าเทียม แต่ก็ยังมีปัญหาและอุปสรรคต่างๆ ที่ยังต้องก้าวข้าม ซึ่งเกิดจากหลายสาเหตุ คือการไม่ได้ใช้ภาษาไทยเป็นภาษาหลักทำให้ไม่เข้าใจภาษาดีพอ ต้นทุนด้านโอกาส ความไม่รู้ของนโยบายการเข้าถึงการศึกษา และในแง่ของผู้ให้บริการการการศึกษา ก็อาจจะยังไม่รู้ว่าจะช่วยเหลืออย่างไร และครอบครัวข้ามชาติบางครอบครัวมองว่าไม่จำเป็นต้องเรียน เพราะความรู้ในโรงเรียนยังไม่สอดคล้องกับสิ่งที่ต้องใช้จริง

 

 

ปีเตอร์ โฟเบล

 

          “การศึกษาเป็นส่วนสำคัญในการคุ้มครองเด็กข้ามชาติไม่ให้ตกเป็นเหยื่อของการค้ามนุษย์ และความเสี่ยงต่างๆ นำไปสู่ลักษณะนิสัย การดูแลสุขภาพอนามัยดียิ่งขึ้น และทำให้เด็กไทยและเด็กข้ามชาติเรียนรู้การอยู่ร่วมกับความแตกต่างทางวัฒนธรรม และมีทักษะการเป็นพลเมืองโลก นอกจากนี้ยังส่งผลให้ประเทศไทยมีผลิตภาพที่มากขึ้นเพราะครอบครัวแรงงานไม่ต้องกังวลว่าตอนไปทำงานลูกจะอยู่อย่างไร เด็กจะมีความรู้ อ่านอออกเขียนได้ มีศักยภาพในการทำงานเพื่อการพัฒนาประเทศ ปัญหาที่เด็กข้ามชาติเจอ เป็นปัญหาเดียวกับเด็กด้อยโอกาสของไทย คือ ชนกลุ่มน้อยที่ไม่ได้ใช้ภาษาไทย หรือกลุ่มรายได้น้อย ดังนั้นการช่วยเด็กข้ามชาติก็เป็นการช่วยเด็กไทยที่ด้อยโอกาสเช่นเดียวกัน” ปีเตอร์ กล่าว

 

 

          อย่างไรก็ตามรายงานฉบับนี้ชี้ให้เห็นว่าปัจจุบันมีโรงเรียนหลายแห่งในประเทศไทยที่ประสบความสำเร็จในการจัดการศึกษาอย่างทั่วถึงแก่เด็กทุกคนทั้งเด็กไทยและเด็กข้ามชาติ โดย 5 องค์ประกอบของความสำเร็จ 5 ประการ คือ 1.การมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วนในการวางแผนและการนำนโยบายไปปฏิบัติ 2.การมีผู้นำที่เข้มแข็งมีแรงจูงใจและมีความสามารถในการสนับสนุนเด็กข้ามชาติ 3.การใช้กลยุทธ์การเรียนการสอนที่มีประสิทธิภาพ 4.การปรับปรุงการจัดการศึกษาให้สอดคล้อง

          ไร้เส้นแบ่งทางการศึกษา
          กิชสณพนธ์ เฉลิมวิสุตม์กุล ผู้อำนวยการโรงเรียนบ้านท่าอาจ อ.แม่สอด จ.ตาก ซึ่งสอนในระดับอนุบาล–ประถมศึกษา มีนักเรียนจำนวน 603 คน ครู 33 คน เป็นหนึ่งในโรงเรียนที่จัดการเรียนการสอนให้ทั้งเด็กไทยและเด็กข้ามชาติ ระบุว่าโรงเรียนติดแนวตะเข็บชายแดน มีแม่น้ำเมยกั้นไทยกับเมียนมาร์ เด็กส่วนใหญ่จึงเป็นเด็กข้ามชาติโดยเฉพาะเมียนมาร์ กว่า 90% และเด็กไทยราว 10% ทางโรงเรียนให้เด็กเรียนรวมกันอย่างเท่าเทียม 

 

กิชสณพนธ์ เฉลิมวิสุตม์กุล

     

          นอกจากนี้ยังสอนภาษาเมียนมาร์ให้กับเด็กไทยอาทิตย์ละ 1 ครั้งตั้งแต่ ป.1 เพื่อให้เด็กเรียนรู้วัฒนธรรมซึ่งกันและกัน มีหอพักให้เด็กๆ ที่บ้านไกล หรือพ่อแม่ไม่มีเวลาสามารถอยู่อาศัยฟรี เมื่อจบการศึกษาชั้นประถมจะเรียนต่อในโรงเรียนมัธยมใกล้เคียงมากถึง 90-100% มีบางส่วนที่ออกมากลางคันเนื่องจากพ่อแม่ต้องการให้ช่วยทำงาน ขณะเดียวกันบางคนยังไม่เห็นความสำคัญของการส่งลูกเข้าสู่ระบบการศึกษา

          มะเอ่เจ่ตู ชั้น ป.5 โรงเรียนบ้านท่าอาจ เด็กสาวจากเมียนมาร์ วัย 16 ปี ที่ติดตามพ่อแม่เข้าอยู่ในประเทศไทยเมื่อ 5 ปีก่อน เล่าว่า เดิมพ่อมีอาชีพขับรถรับจ้างที่ประเทศเมียนมาร์ และครอบครัวย้ายมาอยู่ในประเทศไทย โดยพ่อทำอาชีพส่งน้ำ แม่เป็นแม่บ้าน ได้เริ่มเรียน ป.1 แรกๆ พูดไทยไม่ได้เลย จน ป.3 จึงเริ่มอ่านออกเขียนได้ เรียนฟรี ไม่มีค่าใช้จ่าย ชอบเรียนวิชาคณิตศาสตร์ อย่างไรก็ตามยังมีเพื่อนๆ ชาวเมียนมาร์บางส่วนที่ไม่ได้เข้าเรียนเพราะพ่อแม่มองว่าอยากให้ทำงานมากกว่า จึงอยากให้เพื่อนๆ มีโอกาสเข้าถึงระบบการศึกษาเช่นเดียวกัน

 

 

มะเอ่เจ่ตู

          อย่างไรก็ตามประเทศไทยควรร่วมมือกับประเทศต้นทางเพื่อส่งต่อนักเรียน ปรับปรุงคู่มือและแนวทางปฏิบัติสำหรับการจัดการศึกษาแก่เด็กข้ามชาติให้อ่านง่ายขึ้น 

          ดร.รับขวัญ ธรรมาภรณ์พิลาส เจ้าหน้าที่ฝ่ายการศึกษา องค์การยูนิเซฟ ประเทศไทยเสนอว่า ควรจัดทำชุดสื่อข้อมูลที่เป็นมาตรฐานเพื่อให้ความรู้เกี่ยวกับสิทธิด้านการศึกษาสำหรับเด็กข้ามชาติให้แก่ผู้ปกครองที่ต้องย้ายถิ่น พัฒนาทักษะผู้สอน และพัฒนากลไกความร่วมมือกับภาคส่วนต่างๆ สำรวจวิธีการเข้าถึงเด็กที่ไม่ได้เรียน รณรงค์กับเอกชน ผู้ประกอบการ ในการให้การศึกษาแก่เด็กข้ามชาติ รวมถึงสื่อสารกับพ่อแม่ผู้ปกคอรงเพื่อลดการออกกลางคัน

 

 

ดร.รับขวัญ ธรรมาภรณ์พิลาส

 

          การศึกษาเป็นสิทธิขั้นพื้นฐานของมนุษย์
          วัฒนาพร ระงับทุกข์ รองเลขาธิการคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) กล่าวว่า การศึกษาเป็นสิทธิขั้นพื้นฐานของมนุษย์ ดังนั้นรัฐบาลจึงต้องจัดการศึกษาให้อย่างทั่วถึง เท่าเทียม อย่างมีคุณภาพ อย่างน้อยได้เรียนจบในชั้นประถมศึกษา ปัจจุบันการเกิดขึ้นของประชาคมอาเซียน การเคลื่อนย้ายแรงงาน การโยกย้ายถิ่นฐานเป็นสิ่งที่พบเห็นทั่วไป ประเทศไทยรับแรงงานต่างชาติส่วนใหญ่จากเมียนมาร์ ลาวและกัมพูชามาทำงาน มีหลายคอรบครัวที่บุตรหลานเกิดในไทยและประเทศต้นทางเข้าอาศัยในประเทศไทย

          สพฐ.ในฐานะหน่วยงานหลักในการจัดการศึกษาให้แก่เด็กทุกคนในประเทศไทย ปัจจุบันมีนักเรียนข้ามชาติกว่า 1.5 แสนคน ที่ศึกษาในสถานศึกษาของสพฐ. รัฐบาลไทยได้ดำเนินการตามอนุสัญญาว่าด้วยสิทธิเด็ก ไม่ได้แบ่งแยกหรือกีดกันเด็กต่างชาติหรือเด็กที่ไม่มีสัญชาติ ไม่ว่าจะเป็นเด็กไทยหรือเด็กชาติไหนก็ตาม หากเข้ามาอยู่ในประเทศไทยแล้วจะได้รับโอกาสทางการศึกษาตามกฎหมาย การจัดการศึกษาที่มีคุณภาพให้เด็กทุกคนเป็นส่วนหนึ่งของการขับเคลื่อนเป้าหมายการพัฒนาอย่างยั่งยืนของสหประชาชาติด้านการศึกษาที่จะสร้างหลักประกันว่าเด็กทุกคนสำเร็จการศึกษาในระดับประถมและมัธยมที่มีคุณภาพเท่าเทียมและไม่มีค่าใช้จ่ายนำไปสู่ผลลัพธ์ทางการเรียนที่มีประสิทธิผล

 

 

 

          ภายในปี 2573 รัฐบาลที่เป็นสมาชิกขององค์การสหประชาชาติได้ลงนามกันไว้ นอกจากนั้นการที่มีเด็กที่มีความแตกต่างและหลากหลายในระบบการศึกษาก็ถือว่าเป็นโอกาสสำคัญที่เด็กจะได้เรียนรู้การอยู่ร่วมกันอย่างเอื้ออาทร สันติ และสมานฉันท์ ซึ่งเป็นมติร่วมกันของประชาคมอาเซียนที่ประเทศไทยเป็นสมาชิก