แพทย์ชี้!! เด็กฉลาดสมองไว พ่อแม่สร้างได้!เพียงเสริมให้ถูกวิธี

หลายคนมีความเชื่อว่า ความฉลาดในเด็กเป็นเรื่องของพันธุกรรม บางคนมองไปถึงเรื่องของพรสวรรค์

แต่วันนี้ นายแพทย์ผู้เชี่ยวชาญชื่อดัง ออกมายืนยันเลยว่า “เด็กฉลาดสามารถสร้างได้”

โดย ผศ.นพ.วรสิทธิ์ ศิริพรพาณิชย์ผู้เชี่ยวชาญด้านประสาทวิทยาและกุมารเวชศาสตร์ กล่าวว่า“สมอง” เป็นอวัยวะสำคัญต่อบทบาทการรับรู้ การคิดวิเคราะห์ ความสามารถทางสติปัญญา การสื่อสาร และการเคลื่อนไหวของร่างกาย ดังนั้นสมองจึงถือว่ามีส่วนสำคัญต่อความเฉลียวฉลาด

ทว่าความฉลาดเกิดขึ้น หรือเกิดจากการทำงานได้อย่างไร หรือในลักษณะใด จนถึงปัจจุบันก็ยังไม่ทราบคำตอบอย่างครบถ้วนและสมบูรณ์

หากแต่ในความเป็นจริง แม้จะเป็นเช่นนั้น หากเราหันมาส่งเสริมการสร้างการทำงานของสมอง โดยแนวทางในการพัฒนาสมองลูกให้เต็มศักยภาพ ผ่านกระบวนการ “สร้างไมอีลิน (Myelination)”คำพูดที่ว่า เด็กฉลาดสามารถสร้างได้ ก็เป็นเรื่องจริงได้แน่นอน

ไมอีลิน ความสำคัญต่อพัฒนาการของลูกน้อย

ผศ.นพ.วรสิทธิ์อธิบายว่า ไมอีลิน เป็นส่วนของเซลล์สนับสนุนเซลล์ประสาทที่มาพันรอบส่วนของแขนงประสาทนำออก

พูดให้เข้าใจโดยง่าย คือ ยิ่งแขนงประสาทนำออกมีไมอีลินมาห่อหุ้ม ก็จะยิ่งทำให้การส่งสัญญาณประสาทเป็นไปแบบก้าวกระโดด คือ จากจุดหนึ่งกระโดดไปยังอีกจุดหนึ่งตรงข้ามกับ แขนงประสาทนำออกที่ไม่มีไมอีลินมาห่อหุ้ม ก็จะทำได้เพียงส่งสัญญาณต่อๆ กันในระยะใกล้ดังนั้น การสร้างไมอีลินจึงนับเป็นกระบวนการที่มีความจำเป็นต่อการพัฒนาสมองของลูกน้อยเป็นอย่างยิ่ง

อย่างไรก็ดี แม้ว่าปัจจุบันแพทย์และนักวิทยาศาสตร์ ยังไม่สามารถปรับหรือไปควบคุมการสร้างไมอีลินให้เกิดขึ้นตามต้องการได้แต่ข่าวดีคือ แม้จะเป็นเช่นนั้น แต่พ่อแม่ ผู้ปกครองอย่างเราๆ สามารถส่งเสริมการสร้างไมอีลินได้ โดยวิธีง่ายๆ และบางครั้งเราก็ทำกันอยู่แล้วทุกเมื่อเชื่อวันนั่นคือ การจัดหาสิ่งกระตุ้นที่เหมาะสมกับพัฒนาการของสมองในช่วงวัย ควบคู่กับการได้รับสารอาหาร!เช่น ขวบปีแรก วัยนี้ ถ้าหากว่าได้รับฟังเสียงที่หลากหลาย หรือฟังเสียงดนตรี สิ่งนี้จะช่วยส่งเสริม“การสร้างไมอีลิน” ในส่วนของ “การรับเสียง” และ “การแปลความหมายของเสียง"ส่วนช่วงวัยเรียน วัยนี้หากได้รับการฝึกการแก้โจทย์ปัญหาจะช่วยสร้างไมอีลินในสมองส่วนหน้าที่มีบทบาทในด้านการเรียนรู้ ^1-4

อย่างไรก็ดี ยังมีเรื่องของ การสร้างวงจรประสาท   (Neural circuit) ที่เป็นสิ่งสำคัญไม่แพ้กันเพราะเป็นกระบวนการที่เซลล์ประสาท จะส่งแขนงประสาทนำออก (Axon) ไปยังเซลล์ประสาทอีกเซลล์ เพื่อส่งสัญญาณบอกว่าเซลล์ประสาทตัวถัดไปต้องตอบสนองอย่างไร เช่น ส่งสัญญาณต่อ หรือ ยับยั้งการทำงานอาจกล่าวได้ว่า แขนงประสาทนำออก ทำหน้าที่เหมือนถนนในการสื่อสารระหว่างเซลล์ประสาท และเมื่อแขนงประสาทนำออกจากเซลล์ประสาทหลายๆ เซลล์มารวมกัน ก็จะกลายเป็นวงจรประสาทในการเชื่อมโยงสมองแต่ละส่วนเข้าด้วยกันพูดง่ายๆ คือ ไม่ว่าเซลล์ประสาทสองเซลล์จะอยู่ใกล้กันเพียงไม่กี่มิลลิเมตร หรืออยู่ห่างกันมากในระดับหลายสิบเซนติเมตร ก็จะสามารถติดต่อกันได้ด้วยวงจรประสาทเหล่านี้ เปรียบเสมือนกรุงเทพกับเชียงใหม่ แม้จะอยู่ห่างกันแต่ก็สามารถเชื่อมต่อกันด้วยถนนนั่นเอง

อย่างไรก็ดี โครงสร้างสมองและวงจรประสาท ในที่สุดจะเริ่มคงที่ในวัยผู้ใหญ่ตอนต้นขึ้นไป ซึ่งแม้ว่ายังสามารถปรับเปลี่ยนได้บ้างตามการเรียนรู้และประสบการณ์ที่ได้รับ แต่ก็ไม่ได้ง่ายเหมือนช่วงวัยเด็กและความสามารถในการปรับเปลี่ยนดังกล่าวจะยิ่งลดลงไปอีกในช่วงวัยชราอีกด้วยดังนั้น จึงเป็นที่มาว่า หากต้องการจะส่งเสริมการสร้างวงจรประสาทในส่วนใดควรต้องทำตั้งแต่ช่วงวัยเด็กนั่นเอง^5-6

 

ยิ่งส่งสัญญาณหากันได้เร็วยิ่งดี

ทั้งนี้ สิ่งสำคัญที่ ผศ.นพ.วรสิทธิ์ กล่าวเน้น คือ การทำงานของสมองในด้านกระบวนการทางสติปัญญาและความเฉลียวฉลาด จำเป็นต้องอาศัยการติดต่อเชื่อมโยงวงจรประสาทระหว่างสมองหลายๆ ส่วนให้มาทำงานร่วมกัน จึงจะช่วยให้มนุษย์สามารถคิดได้ วิเคราะห์ได้ วางแผนได้ ยับยั้งและควบคุมตนเองได้

ดังนั้น การส่งเสริมการส่งสัญญาณประสาทผ่านวงจรประสาทสามารถกระทำได้โดยการฝึกหรือการกระตุ้นพัฒนาการอย่างเหมาะสมในแต่ละช่วงอายุ ตามที่กล่าวไปแล้วนั่นเอง

แต่ที่สำคัญอีกอย่าง ที่ต้องเน้นคือ “การได้รับสารอาหารที่เพียงพอและครบ 5 หมู่”  เพื่อส่งเสริมการสร้างไมอีลินอันส่งผลต่อพัฒนาการสมอง

ทั้งนี้ เพราะ “ไมอีลิน” มีองค์ประกอบเป็นไขมันถึงร้อยละ 70 ดังนั้นไขมันที่ได้รับจากอาหาร เช่น

สฟิงโกไมอีลิน(Sphingomyelin)หนึ่งในสารอาหารสำคัญในการสร้างไมอีลิน⁷ซึ่งไมอีลินช่วยสมองส่งข้อมูลได้อย่างมีประสิทธิภาพทั้งยังมีความสัมพันธ์กับการเรียนรู้และประสิทธิภาพการเรียนรู้⁸

สฟิงโกไมอีลิน พบได้ใน อาหารต่างๆเช่นไข่ครีมชีสนมรวมถึงผลิตภัณฑ์นม⁹ อีกด้วย

“เส้นใยประสาทที่มีไมอีลินจะมีการส่งสัญญาณที่เร็วกว่าไม่มีไมอีลินถึง 60 เท่า”¹⁰

ดังนั้น ยิ่งหากเด็กได้รับสารอาหารอย่างเหมาะสมเพียงพอควบคู่กับการเลี้ยงดูและกระตุ้นพัฒนาการตามวัยอย่างเหมาะสมก็จะยิ่งทำให้สมองมีวัตถุดิบเพียงพอในการนำไปใช้สร้างเซลล์ในระบบประสาท ใช้ในการสร้างสารสื่อประสาทและสารเคมีอื่นๆ รวมไปถึงการสร้างไมอีลิน อันเป็นพื้นฐานในการส่งสัญญาณประสาทอย่างมีประสิทธิภาพต่อไปนั่นเอง

 

อ้างอิง

1. Mind’s Machine, 2e, Figure 2.1 The Major Parts of the Neuron. https://2e.mindsmachine.com/figures/02/02.01.html. Textbook Reference: The Nervous System Is Composed of Cells, p. 22
2. Hiroaki Asou, et al. Development of Oligodendrocyte and Myelination in the Central Nervous System. Keio J Med 44(2), 47-52 (1995)
3. Otwin Linderkamp, Ludwig Janus, et al. Time Table of Normal Foetal Brain Development. Int. J. Prenatal and Perinatal Psychology and Medicine Vol. 21 (2009) No. 1/2, pp. 4–16
4. Purves D, Augustine GJ, Fitzpatrick D, et al., editors. Increased Conduction Velocity as a Result of Myelination Neuroscience. 2nd edition. Sunderland (MA): Sinauer Associates; 2001
5. Robert Stufflebeam. Neurons, Synapses, Action Potentials, and Neurotransmission - The Mind Project. http://www.mind.ilstu.edu/curriculum/neurons_intro/neurons_intro.php
6. Adrienne L. Tierney, et al. Brain Development and the Role of Experience in the Early Years. Zero Three. NIH Public Access Author manuscript; available in PMC 2013 July 25
7. Siegel GJ, Agranoff BW, Albers RW, et al., editors.Characteristic Composition of Myelin. Basic Neurochemistry: Molecular, Cellular and Medical Aspects. 6th edition. Philadelphia: Lippincott-Raven; 1999
8. Stiles J, Jernigan TL. The Basics of Brain Development. Neuropsychol Rev. 2010;20(4):327-348
9. Vesper et al., Sphingolipids in Food and the Emerging Importance of Sphingolipids to Nutrition. 1999
10. Susuki k.Nature Education 2010, 3(9):59