ชวนคุณแม่ใส่ใจ ป้องกันการคลอดก่อนกำหนด

               ปัจจุบันคุณแม่ยุคใหม่จำนวนไม่น้อยกลับต้องเผชิญกับภาวะแทรกซ้อนขณะตั้งครรภ์ต่างๆ มากมายที่จัดว่าเป็นภาวะครรภ์เสี่ยงที่อาจมีผลต่อชีวิตน้อยๆ ในครรภ์หรือสุขภาพของตัวคุณแม่เอง สิ่งหนึ่งที่เป็นปัญหาใหญ่ที่สำคัญสำหรับเรื่องของการตั้งครรภ์ก็คือ การคลอดก่อนกำหนด จากข้อมูลเราพบว่าอุบัติการณ์ของการคลอดก่อนกำหนดนั้นพบได้ถึง 10% จากการคลอดของสุภาพสตรีหลายๆ ประเทศทั่วโลก แต่ในประเทศไทยกลับพบว่ามีถึง 12% จากการคลอดทั่วประเทศ ซึ่งถือว่าเยอะทีเดียว

               ๐ เรื่องน่ารู้เกี่ยวกับการคลอดก่อนกำหนด
               การคลอดก่อนกำหนดคือการคลอดก่อนอายุครรภ์ 37 สัปดาห์ ซึ่งเราพบว่ายิ่งมีการคลอดก่อนกำหนดเร็วมากขึ้นเท่าไหร่ทารกที่เกิดจากการคลอดก่อนกำหนดยิ่งมีความเสี่ยงที่จะไม่สมบูรณ์มากขึ้นเท่านั้น อาจเกิดความผิดปกติได้มากมาย เช่น มีน้ำหนักตัวน้อย การขยายตัวของปอดไม่สมบูรณ์ทำให้มีปัญหาในการหายใจ มีปัญหาเลือดออกในสมอง เกิดการติดเชื้อ มีพัฒนาการทางด้านร่างกายไม่ดี และเสี่ยงต่อสมองพิการ เป็นต้น รวมถึงเรื่องเมื่อเด็กรอดชีวิตและเติบโตไปยังทำให้สุ่มเสี่ยงต่อการเป็นโรคต่างๆ ทั้งโรคความดัน เบาหวาน อัมพฤกษ์ โรคหัวใจ
               ด้วยสาเหตุของการคลอดก่อนกำหนดนั้น ณ ตอนนี้เรายังไม่ทราบแน่ชัด แต่จากการศึกษาและทำการเก็บข้อมูลเราพบว่าผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยงสูงที่จะมีการคลอดก่อนกำหนดได้แก่ ผู้ที่มีประวัติการคลอดก่อนกำหนดในครรภ์ก่อน จากปัญหาเหล่านี้แพทย์จึงจำเป็นต้องหาวิธีต่างๆ ที่จะช่วยลดการคลอดก่อนกำหนดให้ได้มากที่สุด แต่ในปัจจุบันในเรื่องของการรักษานั้นเรายังไม่มีวิธีการรักษาที่มีประสิทธิภาพ สิ่งที่เราทำได้ในตอนนี้ก็คือ หากเราพบว่ามีคุณแม่กำลังจะคลอดก่อนกำหนด เราทำได้เพียงชะลอการคลอดออก 48 ชั่วโมงเพื่อให้ยาคอร์ติโคสเตียรอยด์เข้ากล้ามเนื้อเพื่อเร่งการทำงานของปอดทารก เพื่อให้ปอดของเด็กสามารถทำงานได้ดีขึ้น ซึ่ง ณ ตอนนี้เราทำได้เพียงแค่นี้ การรักษาด้วยวิธีอื่นนั้นยังไม่มี จากจุดนี้ทำให้เรามองว่าแนวทางที่ดีที่สุดในการแก้ไขปัญหาการคลอดก่อนกำหนดนี้ก็คือการป้องกันไม่ให้เกิดขึ้นนั่นเอง

               ๐ แนวทางใดที่ศูนย์ Preterm Prevention Clinic ใช้ในการแก้ปัญหาการคลอดก่อนกำหนด
               ศูนย์ Preterm Prevention Clinic จะยึดหลัก 3 P CONCEPT ในการดำเนินงานนั่นคือ
               1.Prediction ทำนายความเสี่ยงของการคลอดก่อนกำหนด ซึ่งเราจะเริ่มต้นตั้งแต่การซักประวัติอย่างละเอียด อันนี้นับเป็นการตรวจคัดกรองเบื้องต้นเพื่อหากลุ่มเสี่ยง หากพบว่าคนไข้เคยมีประวัติคลอดก่อนกำหนดมาก่อนเราก็จะจัดอยู่ในกลุ่มเสี่ยงทันที นอกจากนี้สตรีตั้งครรภ์ทุกรายจะได้รับการตรวจคัดกรองโดยการวัดความยาวของปากมดลูกด้วย ultrasound ทางช่องคลอด หากความยาวของปากมดลูกมีขนาดสั้นกว่าหรือเท่ากับ 25 มิลลิเมตร ก็เป็นสัญญาณเตือนว่าคุณแม่มีความเสี่ยงที่จะคลอดก่อนกำหนด การวัดปากมดลูกมาตรฐานก็คือ จะวัดเมื่ออายุครรภ์ได้ 16–24 สัปดาห์ แต่จากที่ผ่านมาที่เราได้ทำพบว่าจริงๆ แล้ว เราสามารถทำได้ตั้งแต่อายุครรภ์ 12-13 สัปดาห์ ประโยชน์ของการวัดที่ 12 สัปดาห์คือ ทำให้เราสามารถเห็นตะกอนในโพรงมดลูกได้ด้วย ซึ่งตะกอนนี้ก็คือการอักเสบที่อยู่ในมดลูก ซึ่งถ้าเราทำการ ultrasound ที่ 12-13 สัปดาห์เราจะเห็นตะกอนเหล่านี้ได้ชัดเจน ถ้าพบว่ามีกรณีที่เสี่ยงเหล่านี้เราก็จะสามารถให้ยาป้องกันได้และลดการอักเสบ หากเราปล่อยทิ้งไว้ก็อาจจะทำให้เกิดการคลอดก่อนกำหนดได้ ปัญหาคลอดก่อนกำหนดนั้นเป็นปัญหาใหญ่มากๆ ในทุกประเทศทั่วโลก ถึงแม้ว่าเราจะมีเทคโนโลยีที่ดีขึ้นสามารถช่วยให้เด็กมีชีวิตรอดได้มากขึ้นในกรณีคลอดก่อนกำหนด แต่ถึงอย่างไรเราก็ยังลดปริมาณผู้ที่มีกรณีคลอดก่อนกำหนดไม่ได้อยู่ดี จนกระทั่งเรามีการซักประวัติที่ละเอียดขึ้นและการวัดความยาวของปากมดลูกจึงพบว่าอัตราการคลอดก่อนกำหนดลดลง นอกจากนี้การตรวจเพื่อหาสาร Fetal Fibronectin ซึ่งเป็นสารที่พบอยู่ระหว่างถุงน้ำคร่ำ กับเยื่อบุโพรงมดลูก เมื่อเกิดการหดรัดตัวของมดลูกจะทำให้มีสารชนิดนี้ออกมาอยู่ในช่องคลอด ถ้าตรวจพบเป็นผลบวกก็แสดงว่าคุณแม่มีแนวโน้มที่จะคลอดก่อนกำหนด
               2.Prevention การป้องกันการคลอดก่อนกำหนด เมื่อเราพบคนที่มีปัจจัยเสี่ยงแล้วเราก็จะมีการให้ยา natural progesterone เพื่อป้องกันไม่ให้มดลูกหดรัดตัว และถ้าในบางกรณีที่เราให้ natural progesterone แล้วเกิดไม่ได้ผล ปากมดลูกยังคงสั้นอยู่เราก็จะใช้ห่วงพยุงปากมดลูก (Cervical pessary) เพื่อเพิ่มความแข็งแรงให้ปากมดลูก ซึ่งปัจจุบันนิยมใช้วิธีนี้กันมากกว่าการเย็บปากมดลูก เพราะสะดวกกว่ามาก คนไข้ใส่เสร็จก็กลับบ้านได้เลย
               3.Health Promotion การรักษาเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด ในส่วนนี้จะใช้ก็ต่อเมื่อเราใช้วิธีการใน 2 ข้อแรกแล้วไม่ได้ผล คนไข้ก็ยังมีการเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนดอยู่ เราก็จะให้ยาระงับการหดรัดตัวของมดลูกเพื่อชะลอการคลอดไว้ให้ได้อย่างน้อย 48 ชั่วโมง จากนั้นก็จะมีการให้ Steroid เพื่อกระตุ้นการทำงานของปอดของทารกและป้องกันเลือดออกในสมอง และจากนั้นก็จะปล่อยให้ทารกคลอดและเข้าสู่การให้การดูแลทารกคลอดก่อนกำหนดอย่างมีประสิทธิภาพในห้อง NICU ที่มีมาตรฐานสูงรวมถึงมีเครื่องมือที่ทันสมัยและกุมารแพทย์ผู้ชำนาญทางด้านทารกแรกเกิด
               ทั้งหมดนี้คือหลักการดำเนินงานของศูนย์ Preterm Prevention Clinic ในส่วนแรก แต่หน้าที่ของเรายังไม่หมดเพียงแค่นั้น นอกจากตรงนี้แล้วหลังจากที่ผ่านกระบวนการทั้งหมด ศูนย์ Preterm Prevention Clinic ยังมีการเฝ้าติดตามอาการของทารกที่ผ่านการคลอดก่อนกำหนดอย่างต่อเนื่อง ทั้งการตรวจสุขภาพ และการประเมินการเจริญเติบโตต่อไป นี่จึงเป็นความตั้งใจของทีมสูตินรีแพทย์ของโรงพยาบาลสมิติเวช สุขุมวิทจริงๆ ที่ต้องการจะพัฒนารูปแบบการรักษาและการป้องกันโรคให้ดียิ่งขึ้นเพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นของคนไทย

รศ.ดร.นพ.บุญศรี จันทร์รัชชกูล

โรงพยาบาลสมิติเวช