เมืองแป้แห่ระเบิด

              คำว่าเมืองแป้(เมืองแพร่) แห่ระเบิด เป็นคำที่หลายคนคงเคยได้ยินได้ฟังกันมานาน แต่บางคนก็อาจจะยังไม่ทราบที่มาของคำคำนี้ และคิดว่าเป็นการล้อเลียนเล่นๆ ในหนังสือออนแพร่ (On Phrae) ฉบับเดือนกรกฎาคม 2555 Deawche ได้เล่าไว้ว่า...เหตุเกิดขึ้นในท้องที่ อ.ลอง จ.แพร่ หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ได้สงบลง นายหลง มโนมูล คนงานรถไฟสถานีแก่งหลวงเป็นคนแรกที่ไปพบลูกระเบิดที่ทิ้งจากเครื่องบินของฝ่ายสัมพันธมิตร จุดประสงค์เพื่อระเบิดทำลายสะพานรถไฟข้ามน้ำห้วยแม่ต้า (อยู่ระหว่างสถานีรถไฟเด่นชัย  อ.เด่นชัย จ.แพร่ กับสถานีรถไฟบ้านปิน อ.ลอง จ.แพร่) เพื่อสกัดการเดินทางของทหารญี่ปุ่น เมื่อครั้งสงครามโลกครั้งที่ 2 (พุทธศักราช 2485-2488) ซึ่งเป็นระเบิดด้าน (ไม่ระเบิด) 

               จึงได้มาบอกนายสมาน หมื่นขัน ให้ไปดู และขอความช่วยเหลือจากคนงานรถไฟสถานีรถไฟแก่งหลวงที่อยู่ใกล้เคียง ได้แก่ นายชุม ขันแก้ว, นายชัยวัฒน์ พึ่งพอ, นายพินิจ สุทธิสุข, นายย้าย ปัญญาทอง และได้ช่วยกันขุดขึ้นมาจากหลุมทราย ที่มีทับถมอยู่จำนวน 2 ลูก (มีขนาดใหญ่กว่าถังแก๊สชนิดยาว) แล้วทำการถอดชนวนระเบิดออก แล้วใช้เลื่อยตัดเหล็กส่วนหางของลูกระเบิด เอาดินระเบิดที่ล้วงออกมานี้นำไปประกอบสร้างลูกระเบิดขนาดเล็กขึ้นมาใหม่จำนวนหลายลูก เพื่อใช้ในการระเบิดปลาที่แม่น้ำยม (ห้วยแม่ต้าไหลลงสู่แม่น้ำยม) ส่วนตัวระเบิดได้ใช้ล้อเกวียนในการเคลื่อนย้ายพักไว้ที่บ้านแม่ลู้ ต.บ้านปิน แต่น้ำหนักของระเบิดทำให้คานเกวียน (ซ้าวล้อ) หัก ส่วนลูกที่ 3 ช่วยกันขุดด้วยแรงคนไม่ได้ เพราะจมอยู่ในหลุมทรายที่มีความลึก จึงได้ตามนายบุญมา อินปันตี ซึ่งเป็นเจ้าของช้างลากไม้อยู่บริเวณใกล้เคียง ขอร้องให้นำช้างมาลากลูกระเบิดขึ้นจากหลุมทราย และเมื่อนำลูกระเบิดขึ้นมาได้จึงนำมาสมทบกับอีก 2 ลูก จากนั้นจึงลากระเบิดเข้าสู่หมู่บ้าน ชาวบ้านสองข้างทางทราบข่าว และได้เห็นเกวียนบรรทุกลูกระเบิดตามกันมา 3 เล่ม ต่างก็พากันเดินตามเป็นขบวนยาว ผ่านหน้าบ้านผู้ใดต่างก็เข้าสมทบ เพิ่มจำนวนขึ้นเรื่อยๆ จนถึงบ้านแม่ลานเหนือใกล้วัดแม่ลานเหนือ ชาวบ้านยิ่งออกมาสมทบมากขึ้น ชาวบ้านจำนวนหนึ่งที่อยู่ใกล้วัดได้นำฆ้อง กลองยาว ฉิ่ง ฉาบ ออกมาต้อนรับขบวนแห่เหมือนกับการต้อนรับขบวนกฐิน หรือผ้าป่าทำนองนั้น แล้วแห่เข้าวัดทำการถวายลูกระเบิดให้เป็นสมบัติของวัด เพื่อใช้ทำเป็นระฆัง ส่วนระเบิดลูกที่2 ขบวนแห่นำไปถวายที่วัดศรีดอนคำ ต.ห้วยอ้อ สำหรับลูกที่ 3 ขบวนแห่นำไปถวายที่วัดนาตุ้ม ต.บ่อทองลอง"

               ปัจจุบันนี้ระเบิดลูกที่1 ทางวัดแม่ลานเหนือเก็บไว้ใต้กุฏิ ต่อมามีผู้นิยมของเก่าเสนอขอซื้อจากวัดในราคา1 ล้านบาท แต่วัดไม่ประสงค์จะขาย จึงได้ทำลูกกรงเหล็กดัดล้อมลูกระเบิดไว้ ลูกที่ 2 วัดศรีดอนคำยังไม่ได้สร้างหอระฆังไว้รองรับ ส่วนลูกที่3 นั้นทางวัดนาตุ้มได้จัดสร้างหอระฆังสูงรองรับไว้แล้ว 

               ครับนั่นคือเรื่องราวที่น่าสนใจของคำว่า เมืองแป้แห่ระเบิด ซึ่งแสดงให้เห็นถึงความร่วมมือร่วมใจ และความศรัทธาในพระพุทธศาสนา ที่น่าชื่นชม ของพี่น้องชาวจังหวัดแพร่ในสมัยนั้นได้เป็นอย่างดี