“เชลียง”เมืองโบราณก่อนสุโขทัย

เมืองเชลียง อันเป็นที่ตั้งของวัดพระศรีรัตนมหาธาตุนั้น พระยายอดเมืองขวาง ผู้ว่าเมืองสวรรคโลก สมัยนั้น เป็นผู้สำรวจ (เมื่อ พ.ศ.2458 ตามรับสั่งโปรดเกล้าฯ ของสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ) และสันนิษฐานว่า เมืองเชลียงเป็นเมืองเก่ามีมาก่อนเมืองศรีสัชนาลัย

 โดยสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพก็ทำหนังสือตอบกลับถึงพระยายอดเมืองขวาง ถึงข้อสันนิษฐานเรื่องเมืองเชลียงไปในทางเดียวกัน และอธิบายเพิ่มเติมว่า

 “เมืองเชลียงเป็นเมืองเก่า สร้างก่อนเมืองศรีสัชนาลัยช้านาน เป็นเมืองขอมสร้างรู้ข้อนี้ได้ด้วยอยู่ฝั่งตะวันออกแม่น้ำยม เพราะพวกข้างตะวันออกขึ้นไปสร้างจึงเอาแม่น้ำไว้หน้าเมือง

 พระธาตุเมืองเชลียงน่าจะเป็นเทวสถานเดิมของพวกขอม ก่อด้วยแลงไม่ใหญ่นัก แต่บางทีจะมาพอกแก้ไขเป็นพระปรางค์หรือพระเจดีย์ในชั้นหลัง ที่ว่าดังนี้ตามที่สังเกตเห็นพระธาตุที่วัดจุฬามณี

 ส่วนเมืองสัชนาลัยนั้นมาสร้างทีหลัง เมื่อแม่น้ำยมเปลี่ยนทางดังพระยายอดฯ กล่าวมาในจดหมายไม่ผิด เป็นเมืองพวกไทยที่ลงมามณฑลพายัพสร้าง จึ้งสร้างข้างฝั่งตะวันตกเมืองเชียงชื่น หนังสือของชาวข้างใต้ เช่นพระราชกำหนดกฎหมายเรียกชื่อเมืองเหนือตามที่ชาวใต้เคยเรียก เช่นเมืองเชลียง ถึงย้ายมาตั้งเมืองสัชนาลัยแล้วก็ยังเรียกว่าเมืองเชลียงตามเดิม”
 
 นามเมืองเชลียงนั้น นักวิชาการบางท่านให้ความเห็นว่า น่าจะเพี้ยนมาจากภาษาขอมว่า “เชรียง” หรือ “เจรียง” แปลว่า เอน เมืองเชลียงจำแปลว่า เมืองเอน หรือ เมืองเฉียง (ออกไป)

 อีกกระแสหนึ่งบอกว่า เป็นคำบาลี-สันสกฤต แปลว่า เมืองน้ำ มาจาก ชล หรือ ชลา แปลว่า น้ำ มาสมาสกับคำว่า เวียง แปลว่า เมือง ซึ่งผู้สร้างเมืองเชลียงตั้งไว้ตามสภาพของเมืองที่ลำน้ำยมล้อมเกือบรอบตัวเมืองนั่นเอง

 คำวินิจฉัยเรื่องนามเมืองเชลียง เป็นเพียงตัวอย่างส่วนหนึ่งจากข้อคิดเห็นของนักวิชาการหลายท่าน ซึ่งเป็นประโยชน์อย่างมากต่อผู้ที่สนใจจะศึกษาประวัติศาสตร์ท้องถิ่นต่อไปในอนาคต

เรือนอินทร์ หน้าพระลาน