"สวดเบิก" พิธีกรรมโบราณชาวล้านนา

           ผู้สื่อข่าวรายงานว่า พิธีกรรมการสวดเบิกของชาวบ้าน ต.แม่ใส อ.เมือง จ.พะเยา ซึ่ง 1 ปีมีครั้งเดียว และชาวบ้าน ต.แม่ใส ได้ทำสืบทอดกันมาตั้งแต่สมัยโบราณจนถึงปัจจุบัน โดยพิธีดังกล่าวจะเริ่มช่วงหลังเทศกาลปีใหม่เมือง โดยชาวบ้านทั้ง 12 หมู่บ้านใน ต.แม่ใส จะผลัดเปลี่ยนกันทำพิธีสวดเบิก เข้าเบิก ตามจุดต่างๆ ที่ชาวบ้านเลือก เพื่อเป็นการขับไล่ปัดเป่า สิ่งชั่วร้าย ตลอดจนสัมภเวสี และเพื่อเป็นสิริมงคลแก่หมู่บ้าน บ้านเรือน และตัวของชาวบ้านเอง

           พิธีการสวดเบิก เป็นเทศก์ของพระนำเอาหลักธรรมคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้า ซึ่งเป็นภาษาคำเมืองล้านนา นำมาใช้เป็นบทสวด และทำพิธีปัดเป่าสิ่งชั่วร้าย ตามความเชื่อของชาวล้านนาที่สืบทอดกันมาแต่โบราณ การเข้าเบิกเป็นประเพณีที่เก่าแก่ ปัจจุบันจะไม่ค่อยมีหมู่บ้าน ตำบล อำเภอ หรือจังหวัดทำกัน หรือทำจะทำกันไม่มากและจะไม่ได้ทำทุกปี เหมือน ต.แม่ใส อ.เมือง พะเยา

 

 

 

 

           สำหรับประเพณีสวดเบิกเข้าเบิก ทำเพื่อป้องกันเหตุร้ายต่างๆ ที่จะเกิดขึ้นในหมู่บ้าน เช่น โรคระบาด แต่ถ้าเกิดเหตุร้ายไปแล้วจะไม่ทำพิธีนี้ การทำพิธีคนในหมู่บ้านจะร่วมกันกำหนดวันและสถานที่ นิมนต์พระภิกษุสงฆ์ สามเณร มาทำพิธีสวดเบิก หรือเข้าเบิก การสวดเบิกได้เปลี่ยนไปตามยุคสมัย ปัจจุบันการสวดเบิกจะไม่ค่อยเห็นกันแล้ว จะเห็นได้จากการสวดเบิกในงานพิธีสมโภชใหญ่ต่างๆ

 

 

 

 

           โดยบทสวดจะกล่าวถึงพระพุทธเจ้า ตั้งแต่ประสูติ ตรัสรู้ และปรินิพพาน สิ่งที่สำคัญที่สุดในบทสวด คือเรื่อง “พระพุทธเจ้าชนะมาร” ใช้ในการสวดเบิก ซึ่งการทำพิธีสวดเข้าเบิกในอดีตนั้น จะกระทำกันบริเวณทางแยกเข้าหมู่บ้าน พิธีเริ่มตอนหัวค่ำ ชาวบ้านจะนำน้ำส้มป่อย ขมิ้น ดอกไม้ธูปเทียน ทราย มาร่วมพิธี พระสงฆ์ ทำ พิธีบูชาพระรัตนตรัย รับศีล และสวดเบิก ซึ่งใช้เวลาประมาณ 1 ชั่วโมง เมื่อเสร็จพิธีชาวบ้านจะนำทรายและน้ำส้มป่อย ขมิ้นที่นำมาร่วมในพิธีซัดสาดให้ทั่วหมู่บ้าน เพื่อเป็นการขับไล่สิ่งชั่วร้ายและให้เป็นสิริมงคลแก่บ้านเรือนที่อยู่อาศัย และครอบครัว

 

 

 

 

           การสวดเบิกแต่ละจังหวัดของชาวล้านนา จะทำในโอกาสที่ต่างกัน โดยส่วนใหญ่ทำในช่วงหลังปีใหม่เมืองทุกปี เพื่อสืบชะตา สะเดาะเคราะห์หมู่บ้าน ที่เข้าสู่ศักราชใหม่ หรือปี๋ใหม่เมือง เพื่อสร้างความเป็นสิริมงคลให้กับตนเองและครอบครัว หลังพิธีการสวดเบิกเสร็จ ชาวบ้านที่มาร่วมพิธี จะแย่งกันดึงด้ายสายสิญจน์ที่ผูกโยงกับอาสนะสวดเบิกกลับบ้าน เพื่อนำไปผูกข้อมือให้แก่ลูกหลาน ผูกติดประตูบ้าน ประตูรั้ว บ้าน หรือนำไปผูกรถหรือนำติดตัว ถือว่าการสวดเบิก ของชาวบ้านชุมชนแม่ใสนั้น เป็นการอนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรมของชาวล้านนาที่หาดูได้ยากยิ่งในยุคปัจจุบัน