เยือนถิ่นวัฒนธรรมไทยวน

การทอผ้าลายไทยวน

          วันนี้เราไปดูโครงการหมู่บ้านอุตสาหกรรมสร้างสรรค์ โดยศูนย์ส่งเสริมอุตสาหกรรมภาคที่ 8 กรมส่งเสริมอุตสาหกรรม และอุตสาหกรรมจังหวัดสระบุรี ร่วมกันดำเนินกิจกรรมการพัฒนาผลิตภัณฑ์หมู่บ้านอุตสาหกรรมสร้างสรรค์ (จังหวัดสระบุรี) ภายใต้โครงการหมู่บ้านอุตสาหกรรมสร้างสรรค์เพื่อพัฒนาศักยภาพชุมชนบ้านต้นตาล ต.ต้นตาล อ.เสาไห้ จ.สระบุรี ชุมชนบ้านต้นตาล เป็นชุมชนที่ตั้งอยู่ไม่ไกลจากกรุงเทพมหานคร สามารถเดินทางไปกลับได้แบบสบายๆ   

พิพิธภัณฑ์เรือพื้นบ้าน ลุ่มน้ำป่าสัก เรือโบราณ

          ชุมชนบ้านต้นตาล เป็นชุมชนไทยวนเดียวกันกับกลุ่มชาติพันธุ์หลักในภาคเหนือของไทย สถานที่แรกที่เราเข้าไปชม หอวัฒนธรรมไทยวนสระบุรี อยู่ริมถนนสระบุรี-ปากบาง เลียบแม่น้าป่าสัก บริเวณ กม.3 บ้านโตนด ก่อตั้งโดย อ.ทรงชัย วรรณกุล นักวิชาการด้านการศึกษาที่ชาวสระบุรีให้ความเคารพนับถือ หอวัฒนธรรมเป็นหมู่เรือนไทยอายุ 80-100 ปี ที่จัดเป็นพิพิธภัณฑ์และศูนย์ศึกษาวิถีชีวิตชุมชนและวัฒนธรรมท้องถิ่นชาวไทยวนในสระบุรี หอวัฒนธรรมแห่งนี้ได้เก็บผ้าโบราณสายยวนโยนก หรือไทยวนอยู่จำนวนมาก บางผืนอายุเป็นร้อยปี และยังมีข้าวของเครื่องใช้ของชาวยวนโยนก ที่ใช้ในวิถีชีวิตแบบโบราณ จัดเป็นนิทรรศการภายในหอวัฒนธรรม ส่วนพิพิธภัณฑ์เรือพื้นบ้าน ลุ่มน้ำป่าสัก ก็มีเรือโบราณทั้งหมด 25 ลำ เป็นเรือที่ใช้ในลุ่มน้ำป่าสักในสมัยก่อน บางลำมีอายุเป็นร้อยปีเช่นกัน สถานที่แห่งนี้ยังใช้จัดกิจกรรมพื้นบ้าน การประชุมสัมมนา การจัดเลี้ยงแบบวัฒนธรรมล้านนา และจัดอบรมเยาวชนเรื่อง ศิลปะการแสดงภูมิปัญญาพื้นบ้านไทยวน เช่น การฟ้อน การตัดกระดาษ การทำอาหาร งานใบตอง

 ตลาดต้าน้ำโบราณบ้านต้นตาล

          ตลาดต้าน้ำโบราณบ้านต้นตาล เป็นตลาดริมแม่น้ำป่าสัก ก่อตั้งเมื่อปี 2551 เพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม ผู้ค้าขายแต่งกายแบบไทยวน จำหน่าย อาหารพื้นเมืองทั้งคาว-หวาน เช่น หมี่แจ๊ะ (ผัดหมี่ไทยวนโบราณ) ข้าวแคบ (ข้าวเกรียบ) หมี่กรอบ แป้งจี่ ไข่ป่าม ขนมกง และสินค้าพื้นบ้านต่างๆ เช่น ผ้าทอไทยวน รวมทั้งการแสดงวัฒนธรรม เช่น การฟ้อนจ้อง ฟ้อนขันดอก (ตลาดนัดเปิดทุกวันอาทิตย์ เวลา 08.00-16.00 น. ส่วนการฟ้อนมีแสดงรอบเดียวเวลา 12.00 น.) ตลาดต้าน้ำโบราณบ้านต้นตาล จ.สระบุรี ยังถูกยกให้เป็น ตลาดต้องชม เอกลักษณ์พาณิชย์ อัตลักษณ์ของชุมชน ซึ่งที่นี่เป็นตลาดแรกที่ได้รับการยกระดับตลาดชุมชน ตามโครงการตลาดชุมชนเพื่อธุรกิจท้องถิ่นโยนกอุทยานท่าน้ำศักดิ์สิทธิ์ อยู่ที่บ้านท่าราบ ต.ต้นตาล อ.เสาไห้ จ.สระบุรี เป็นพื้นที่ส่วนบุคคลของ อ.กฤษฏิ์ ชัยศิลบุญ ภาควิชานาฏศิลป์ คณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ที่อุทิศเพื่อสาธารณประโยชน์

ของกินไทยวนขนมกง

          ท่าน้ำศักดิ์สิทธิ์ เป็นพื้นที่ตักน้ำจากแม่น้ำป่าสัก ซึ่งเป็นหนึ่งในเบญจสุทธิคงคา น้ำศักดิ์สิทธิ์จากแม่น้ำสายสาคัญ 5 สาย ที่ใช้ในพิธีถือน้ำพระพิพัฒน์สัตยาอันศักดิ์สิทธิ์ (พิธีบรมราชาภิเษก) ของราชวงศ์จักรี สืบเนื่องจากพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จประพาสทางชลมารค และแวะลงสรงน้ำ ณ บ้านท่าราบ ปรากฏว่าเรือพระที่นั่งติดสันดอนทราย ณ บริเวณนี้ จึงมีการให้สาวยวนต้นตาลหลายร้อยนางมาช่วยกันฉุดลากเรือออกไปได้ ในครั้งนั้น พระองค์ทรงพอพระราชหฤทัยสายน้ำที่เย็น ลึกและนิ่ง จึงมีพระราชประสงค์ให้นำน้ำบริเวณนี้ไปทำพิธีพุทธาภิเษกที่วัดพระพุทธบาท ก่อนจะนำไปใช้พระราชพิธีบรมราชาภิเษก รวมถึงพิธีศักดิ์สิทธิ์ต่างๆ ในพระราชวัง โดยกำหนดให้นำน้ำจากแม่น้ำ 5 สาย ได้แก่ แม่น้ำเจ้าพระยา (จาก จ.อ่างทอง) แม่น้ำเพชรบุรี (จาก จ.เพชรบุรี) แม่น้ำราชบุรี (จาก จ.สมุทรสาคร) แม่น้ำบางปะกง (จาก จ.นครนายก) และแม่น้ำป่าสัก (จาก จ.สระบุรี ซึ่งมาเอาที่ท่าราบ ไม่ได้ไปเอาที่วัด เหมือน 4 แห่ง) เป็นชุมชนที่น่าไปเยือนอย่างยิ่งและอยู่ไม่ไกลจากกรุงเทพฯ

โยนกอุทยานท่าน้ำศักดิ์สิทธิ์

          นอกจากนี้ ยังมีวัดอีกหลายที่ในชุมชนที่น่าแวะชม เช่น วัดต้นตาล ศาสนสถานประจำบ้านต้นตาล สร้างเมื่อ พ.ศ. 2210 ยุคกรุงศรีอยุธยา วัดสมุหประดิษฐาราม อยู่ใน ต.สวนดอกไม้ อ.เสาไห้ จ.สระบุรี ภายในพระอุโบสถมีภาพจิตรกรรมฝา ผนังเกี่ยวกับประเพณีพื้นบ้านที่เขียนขึ้นในสมัย ร.ศ. 118 ทำให้เห็นชีวิตคนไทยวนในยุคที่อพยพมาตั้งถิ่นฐานในสระบุรี ตลอดจนสภาพสังคมในยุคนั้น และภาพเกี่ยวกับพระสมุทรโฆษ หลวิชัย-คาวี

ฟ้อนขันดอก

           วัดเขาแก้ววรวิหาร วัดที่ได้ชื่อว่า “ดวง and มณี” แห่งเสาไห้ ตั้งอยู่บนเขาเตี้ยๆ ริมฝั่งแม่น้ำป่าสัก ภายในวัดมีเจดีย์ห้ายอดที่รูปทรงสวยงาม บรรจุพระบรมธาตุ พระบรมสารีริกธาตุของพระพุทธเจ้า และพระปางห้ามสมุทร ฐานวัดเป็นหินธรรมชาติที่แสดงถึงการก่อสร้างทับซ้อนมานานหลายสมัย แต่ไม่มีหลักฐานว่าสร้างในสมัยใด นอกจากบันทึกที่บอกว่าในสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 เสด็จประพาสหัวเมือง เมื่อถึง อ.เสาไห้ โปรดเกล้าฯ ให้บูรณะวัดแห่งนี้ และสถาปนาเป็นพระอารามหลวง

          มีเรื่องเล่าว่าชาวบ้านเคยเห็นดวงแก้วสุกสว่างเหนือวิหารวัดเขาแก้ว เชื่อกันว่าแสงสีเขียวที่สว่างเรืองขึ้นคือ การแสดงปาฏิหาริย์ของสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่บรรจุในองค์พระเจดีย์ในเจดีย์ปรางค์ 5 ยอดองค์เล็ก ซึ่งตั้งอยู่ระหว่างหอระฆังกับเจดีย์องค์ใหญ่ที่ประดิษฐานพระพุทธรูปทรงเครื่องและพระพุทธรูปปางป่าเลไลยก์ และพระพุทธบาท ซึ่งมีลักษณะงดงาม

           ในวัดยังมีตำนานเกี่ยวกับพญานาคว่า มีถ้ำที่พญานาคขึ้นมาเพื่อสักการะพระบรมสารีริกธาตุ และมี “ปล่องนาค” ยาว จากวัดไปโผล่ที่แม่น้ำป่าสัก เชื่อกันว่าเป็นทางเดินของพญานาคที่ลงไปสู่แม่น้ำ ทางขึ้นวัดจึงสร้างเป็นบันไดนาคทอดยาวขึ้นไป