"หุ่นจากฟาง" สร้างลานศิลป์

      “จากเศษฟางเส้นน้อยๆ มาเรียงร้อยปลูกปั้นจนเกิดเป็นหุ่นยักษ์อันทรงคุณค่า” จะมีสักกี่คนที่ให้ความสำคัญและมองเห็นคุณค่าที่สามารถประโยชน์และกอบโกยรายได้ที่ได้มากกว่าการทำเกษตรกรรม...ที่ คันแทนา (คันนา) เธียเตอร์ หรือ “โรงละครโฮม ทองศรี อุปถัมภ์” บ้านหนองโนใต้ ต.นาดูน อ.นาดูน จ.มหาสารคาม ซึ่งเป็นสถานที่จัดตั้งงาน “เทศกาลหุ่นฟางยักษ์และหมอลำหุ่น 2018” โดยมี “ครูเซียง” ปรีชา การุณ ผู้ฝึกสอนการแสดงหมอลำหุ่นกระติบข้าวคณะเด็กเทวดา เป็นผู้ริเริ่มจัดขึ้น เพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์

“ครูเซียง” ปรีชา การุณ

    "ครูเซียง" เล่าถึงที่มาของหุ่นฟางว่า ได้แรงบันดาลใจมาจากหุ่นกระติบข้าวที่มีอยู่ โดยครั้งหนึ่งมีโอกาสได้ร่วมทำแผนที่ชุมชนกับเด็กๆ จึงได้พบตายายคู่หนึ่งนั่งสานตะกร้าและเหลือบไปเห็นกระติบข้าวเหนียวที่วางซ้อนกันอยู่ ใบเล็กซ้อนอยู่บนใบใหญ่ รู้สึกว่ามีรูปร่างคล้ายกับตัวคน จึงลองประดิษฐ์เป็นหุ่นไม้ไผ่จากวัสดุที่มีอยู่ในท้องถิ่น และนับว่าเป็นจุดเริ่มต้นของหุ่นในปัจจุบันก็ว่าได้

     “อีกครั้งหนึ่งขณะที่กำลังซ้อมละครหุ่นอยู่ก็เหลือบไปเห็นหุ่นไล่กาอยู่กลางทุ่งนา หุ่นไล่กาที่เกิดจากการนำฟางมามัดเป็นรูปคนและจับสวมเสื้อ จึงลองคิดเล่นๆ ว่า ถ้าหากไม่ใช่คนมันจะสามารถสร้างเป็นตัวอะไรได้อีกบ้างและเราจะทำให้มันยิ่งใหญ่ได้สักเพียงใด จึงเกิดแนวคิดที่จะเปิดเวทีศิลปะให้ชาวบ้าน เยาวชนและประชาชน ได้มาแสดงฝีมือประกวดแข่งขันการทำหุ่นฟางยักษ์ โดยได้รับการสนับสนุนจาก ปฏิมา เหล่าชัย นายกสมาคมส่งเสริมธุรกิจการท่องเที่ยวจังหวัดมหาสารคาม ที่อนุเคราะห์และจัดสรรงบประมาณเพื่อเป็นทุนในการสร้างหุ่นแต่ละตัว และจุดประสงค์หลักของการจัดงานในครั้งนี้ก็เพื่อสร้างจุดท่องเที่ยวแห่งใหม่ของมหาสารคามและสร้างรายได้มาสู่ชุมชน และที่สำคัญยังเป็นการประชาสัมพันธ์หมอลำหุ่นกระติบข้าวคณะเด็กเทวดาอีกด้วย” ครูเซียง กล่าว

หุ่นหนุมาน..รอต้อนรับนักท่องเที่ยว

     บนพื้นที่กว่า 10 ไร่ ซึ่ง แม่สมศรี พาดีจันทร์ ผู้ที่เป็นเจ้าของ ที่ให้ความอนุเคราะห์ในการใช้เป็นพื้นที่จัดงานเทศกาลหุ่นฟางยักษ์และหมอลำหุ่น 2018 ซึ่งเจ้าตัวเล่าว่าที่ดินผืนนี้เดิมทีเอาไว้ใช้ในการปลูกมันสำปะหลัง แต่ตอนนี้ก็ไม่ได้ใช้งานเก็บเอาไว้ก็ไม่เกิดประโยชน์ ผนวกกับที่ครูเซียงได้มาติดต่อขอยืมพื้นที่เพื่อใช้ในการจัดงานเทศกาลหุ่นฟางยักษ์และหมอลำหุ่น 2018 ตัวเองเห็นชอบและตกลงให้ยืมโดยไม่มีค่าใช้จ่ายใดๆ เพราะถือว่าเป็นการส่งเสริมการท่องเที่ยวและสร้างรายได้ให้แก่คนในชุมชนไปในตัว ที่สำคัญถนนเส้นนี้เป็นทางที่ใช้เดินทางไปยังพระบรมธาตุนาดูน อันเป็นพุทธมณฑลอีสานสถานที่สำคัญและยังเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์คู่บ้านคู่เมืองของชาวจังหวัดมหาสารคามอีกด้วย

หุ่นกระติบข้าว...ต้นกำเนิดแห่งหุ่นฟาง

น้องกบเคโระ...ก็มี

      ภายในบริเวณที่จัดงาน หุ่นฟางยักษ์รูปสัตว์ต่างๆ อาทิ พญานาค นกฮูก ปลาโลมา ปลาหมึก คิงคอง ปู กระบือ อูฐ วานร ยักษ์ ม้าบิน วัวกระทิง สิงโต แมมมอส กบเคโระ ปักษา แมงคาม แมงมุม พระยาคุรท และไก่ชน กระจายตัวอยู่ตามลานแสดง แต่ที่ใหญ่ที่สุด นั่นคือ “หุ่นหนุมาน” โดยมี “เอ็ม” สมคิด ปทุมทอง ผู้คิดและออกแบบโครงสร้างของหุ่นหนุมานตัวนี้ขึ้นมา

     “เอ็ม” สมคิด เล่าให้ฟังว่า หุ่นตัวนี้เป็นตัวแทนของชาวบ้านหนองโนใต้ที่เกิดจากการร่วมด้วยช่วยกันสรรค์สร้างมันขึ้นมา เริ่มต้นก็มีเพียงครอบครัวของตัวเองที่เริ่มทำกันก่อนสามคนพ่อแม่ลูก จากนั้นก็มีชาวบ้านยื่นมือเข้ามาช่วย จุดเด่นของหุ่นหนุมานตัวนี้ก็คือ รูปแบบการทำหุ่นที่เน้นการปฏิสัมพันธ์กับผู้ชม โดยเลือกเน้นที่ส่วนหัวโดยให้หนุมานนอนอ้าปากเพื่อให้ผู้ชมสามารถเข้าไปนั่งถ่ายรูปภายในบริเวณช่องปากของหนุมานได้และที่มือของหนุมานก็ทำเป็นกำปั้นหลวมๆ เพื่อให้ผู้ชมได้เข้าไปอยู่ในมือของหนุมานได้อีกด้วย

หุ่นฟางยักษ์ ก็ไม่พลาด “ทศกัณฐ์”

     เมื่อมีหุ่นหนุมานแล้วก็เป็นไปไม่ได้เลยที่จะไม่มี “หุ่นยักษ์ทศกัณฐ์” ผลงานของ “นิค” กิตติ ศิริตื้นลี และกลุ่มเพื่อน ซึ่งเจ้าตัวพูดถึงที่มาหุ่นยักษ์ตัวนี้ว่า มันมาจากคำว่า “หุ่นฟางยักษ์” และเมื่อมีคำว่า ยักษ์ ก็ต้องมีตัวยักษ์ โดยหุ่นทศกัณฐ์ค่อยๆ เริ่มก่อตัวเป็นรูปเป็นร่างขึ้นมาเป็นตัวเป็นตนอย่างสวยงาม แต่เมื่อถึงคราวที่ต้องนำยอดชฎาไปปักลงบนหัวของยักษ์กลับเกิดเหตุการณ์ไม่คาดฝันขึ้น เพราะตัวชุดข้างบนนั้นเกิดหักและพังลงมาเนื่องด้วยน้ำหนักและความสูงของชฎาที่มากเกินไป เป็นเหตุให้การส่งชิ้นงานล่าช้ากว่ากำหนด จนสมาชิกในกลุ่มมีอาการถอดใจ แต่เมื่อเพื่อนๆ ในทีมให้กำลังใจกัน จึงมีแรงฮึดกระทั่งหุ่นทศกัณฐ์ตัวนี้ได้ออกมาปรากฏสู่สายตาประชาชนอย่างสมบูรณ์แบบ

จากเส้นฟางสู่หุ่นสิงโตเจ้าป่า

     ความงดงามตระการตาและน่าตื่นเต้นยังไม่หมดเพียงเท่านี้ เพราะยังมีผลงานหุ่นฟางยักษ์อีกหนึ่งทีมที่เป็นไฮไลท์ของงาน นั่นคือ “หุ่นฟางรูปสิงโตเจ้าป่า” ของทีมเกียบบ่ทันมู่ (เกือบไม่ทันเพื่อน) จากอาจารย์และนิสิตคณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม ซึ่งใช้ทีมกว่า 20 คนและแบ่งงานกันทำทั้งหมด 6 ตัว ไม่ได้ทำเพียงแค่สิงโตตัวเดียว ใช้วิธีการลงแขกทำช่วยกันไปทีละตัวๆ และเหตุผลที่เลือกทำสิงโตก็มาจากการพิจารณาลักษณะของวัสดุชิ้นหลักคือ “ฟาง” เพราะมีลักษณะเป็นเส้นเล็กๆ ถ้านำมาใช้ทำเป็นสัตว์ที่มีขนจะทำให้ดูพลิ้วสวย และอีกหนึ่งเหตุผลก็เพราะว่า “สิงโต” เป็นเจ้าป่ามีท่าทางสง่าน่าเกรงขาม จึงอยากจะนำความสง่าของ “ราชสีห์” มาเป็นจุดเด่นในการเลือกทำหุ่นสิงโต

น้องๆ ให้ความสนใจควายในหุ่นฟาง

     ก่อนที่ดวงตะวันจะลับขอบฟ้า ลุงสมศักดิ์ แสงนาโก ชายชราในพื้นที่ กำลังง่วนอยู่กับการกวาดเศษฟางให้อยู่เป็นที่เป็นทาง เอ่ยปากด้วยสำเนียงภาษาท้องถิ่นว่า “มันเฮ็ดให้คนมองแล้วกะคิดได้ว่า จากกองฟางฮ่างๆ ที่เอาไปขายราคาบ่กี่บาท เอามาเฮ็ดเป็นรูปตุ๊กตา รูปสัตว์ เฮาต้องยอมรับแนวความคิดของเพิ่นกับความสามารถของผู้เฮ็ดผู้สร้างเขาอีหลี อยากให้เก็บหุ่นนี้ไว้โดยการสร้างเป็นพิพิธภัณฑ์ ให้เป็นสถานที่ท่องเที่ยวแห่งใหม่ของจังหวัด และให้คนในชุมชนได้มีส่วนร่วมเข้ามาค้าขายเป็นการสร้างรายได้ให้แก่คนในชุมชนกันต่อไป”

      ...น้ำเสียงที่แน่วแน่จากผู้ชายทำงานหาเช้ากินค่ำที่อยากให้มีการส่งเสริมและสร้างรายได้สู่ชุมชน เสียงเล็กๆ ที่ต้องการเพียงแค่พื้นที่ในการนำรายได้มาสู่ครอบครัว เสียงเล็กๆ ที่ไม่รู้ว่าจะมีใครได้ยินหรือไม่...???

++++++++

เรื่อง...ศิริญานันท์ ทุมทุมา

ภาพ ...ศิริญานันท์ ทุมทุมา/ทิพย์สุดา แก้วศรีราวงษ์