เหยี่ยวนกเขาหงอน

 
 
          วันนี้เป็นวันสุดท้ายแล้วนะครับสำหรับเทศกาลดูนกเมืองไทย (Thailand Bird Fair) ครั้งที่ 15 ซึ่งจัดที่สวนสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ โดยสมาคมอนุรักษ์นกและธรรมชาติแห่งประเทศไทย (BCST)

          สัปดาห์ที่ผ่านมาได้แนะนำให้รู้จักกับนักล่ายามราตรีอย่าง “นกฮูก” ตามสโลแกนของงาน “Birds of prey: นักล่า น่ารักษ์” กันไปแล้ว วันนี้ถึงคิวของนักล่าในเวลากลางวัน ชื่อว่า “เหยี่ยวนกเขาหงอน” (Crested Goshawk) ซึ่งเคยถูกพบในสวนใกล้กับบริเวณที่จัดงานด้วย แต่เมื่อพิจารณาจากพฤติกรรมค่อนข้างเชื่องคนที่ผิดวิสัยนักล่าชนิดนี้ สรุปได้ว่า ตัวที่เคยถูกเจอในสวนน่าจะเป็นนกที่ถูกจับมาจากป่าในธรรมชาติที่ห่างไกลเมืองกรุง ตลาดนัดจตุจักรซึ่งเป็นที่ทราบกันดีว่ามีสัตว์ป่าผิดกฎหมายมาขายจำนวนมากนั้นก็อยู่ใกล้สวนสมเด็จฯ บ่อยครั้งมีการพบนกป่าที่ไม่น่าจะมีอยู่ตามธรรมชาติใน กทม.หากินอยู่ในสวน คาดว่าส่วนหนึ่งเป็นนกที่ถูกปล่อยเพื่อหนีการจับกุมจากหน่วยงานที่รับผิดชอบ สภาพที่อิดโรยจากการถูกขังในกรงแคบๆ ทำให้พวกมันไปไหนไม่ได้ไกล พื้นที่สีเขียวใจกลางเมืองจึงกลายเป็นแหล่งพักพิงไปโดยปริยาย
 
          แม้จะมีชื่อว่าเหยี่ยวนกเขาหงอน แต่หงอนของมันสั้นและปกติจะลู่ไปทางด้านหลัง สังเกตเห็นไม่ง่ายนัก มันมีลายขีดหนากลางคอและอก บวกกับลายขวางถี่ๆ ที่ท้อง ส่วนลำตัวด้านล่างของนกวัยเด็กมีเพียงลายขีดประปรายบนพื้นสีขาว ตัวเต็มวัยมักพองขนคลุมใต้หางสีขาวให้ฟูฟ่องเป็นก้อน และตีปีกถี่ๆ ยามกดปีกลงขณะเกี้ยวพาราสีหรือประกาศอาณาเขต ด้วยขนาดตัวที่ใหญ่โตกำยำ แข้งขาและจะงอยปากแลดูหนากว่าเหยี่ยวนกเขาอื่นๆ จึงไม่น่าใช่เรื่องบังเอิญที่นกคัคคูเหยี่ยวใหญ่ (Large Hawk Cuckoo) วิวัฒนาการให้มีลวดลายคล้ายมันมาก ทำให้นกล่าเหยื่ออื่นๆ สับสนมันกับเหยี่ยวนกเขาหงอน นกคัคคูที่มีลวดลายเช่นนี้จึงอยู่รอดปลอดภัยมากกว่า แม้แต่นักล่าด้วยกันอย่างเหยี่ยวนกกระจอกเล็ก (Besra) ก็ดูจะ “เลียนแบบ” ลวดลายเหยี่ยวนกเขาหงอนด้วย
 
          มีงานวิจัยพบว่า เหยี่ยวนกเขาหงอนมีเชื้อสายใกล้กับเหยี่ยวค้างคาวและนกอินทรีบางชนิดมากกว่าเหยี่ยวนกเขาด้วยกันเสียอีก ล่าสุดคู่มือนกอันเป็นที่ฮือฮาของวงการ อย่าง Birds of the Indonesian Archipelago ก็แยกมันออกมาอยู่ในสกุล Lophospiza ในขณะที่สกุล Accipiter ก็ถูกแยกเป็นหลายสกุล หลังจากที่ชัดเจนว่า “พี่ใหญ่” ในกลุ่มอย่างเหยี่ยวนกเขาท้องขาว (Northern Goshawk) เป็นญาติสนิทของเหยี่ยวทุ่ง (harriers)! Accipiter เอเชียจะเหลือเพียงเหยี่ยวนกกระจอกใหญ่ (Eurasian Sparrowhawk) หากอิงตามอนุกรมวิธานนี้
 

เหยี่ยวนกเขาหงอน
ชื่ออังกฤษ  Crested Goshawk
ชื่อวิทยาศาสตร์  Accipiter trivirgatus (Temminck, 1824)
วงศ์ (Family)  Accipitridae (วงศ์เหยี่ยวและนกอินทรี)
อันดับ (Order)  Accipitriformes (อันดับเหยี่ยวและนกอินทรี)