นกป่าสัปดาห์ละตัว : นกหัวขวานด่างแคระ
นกหัวขวาน (Woodpeckers) เป็นกลุ่มที่มีความหลากหลายมากทั้งสีสันและขนาด แม้วิถีชีวิตจะใกล้เคียงกัน โดยส่วนใหญ่เป็นนกป่าขนาดปานกลาง แต่ชนิดที่ตัวใหญ่พอฟัดพอเหวี่ยงกับอีกา (และตัวใหญ่ที่สุดในโลกที่ยังคงพบได้อยู่) อย่างนกหัวขวานใหญ่สีเทา (Great Slaty Woodpecker) ไปจนถึงตัวเล็กที่สุดในโลกอย่างนกหัวขวานจิ๋ว (Piculets) ก็ล้วนพบได้ในประเทศไทย เจ้าหัวขวานจิ๋วนี้ตัวเล็กกว่านกกระจอกเสียอีก
นกหัวขวานกลุ่มที่ตัวใหญ่กว่าหัวขวานจิ๋วขึ้นมาหน่อยก็คือ นกหัวขวานด่างในสกุล Yungipicus ซึ่งพบได้ 2 ชนิดในไทย ได้แก่ นกหัวขวานด่างแคระ (Grey-capped Pygmy Woodpecker) และนกหัวขวานด่างแคระปักษ์ใต้ (Sunda Pygmy Woodpecker) เดิมถูกจัดอยู่ในสกุล Dendrocopos เช่นเดียวกับนกหัวขวานด่างส่วนใหญ่ในเอเชีย แต่ผลวิเคราะห์ทางชีวเคมีเผยว่า จริงๆ แล้วเจ้าด่างแคระและญาติตัวจิ๋วมีเชื้อสายใกล้ชิดกับนกหัวขวานด่างในสกุล Picoides (ไม่พบในเมืองไทย) มากกว่า จึงถูกแยกออกมาจากสกุลเดิม ไม่น่าแปลกใจ เพราะลวดลายของนกหัวขวานด่างแคระคล้ายกับ Picoides อย่าง Three-toed Woodpeckers มาก
นกหัวขวานด่างแคระเป็นนกที่พบได้ในป่าทุกประเภท ตั้งแต่ที่ราบไปจนถึงระดับความสูงจากน้ำทะเล 1,830 เมตร โดยเฉพาะป่าโปร่ง พบทั่วประเทศยกเว้นภาคกลาง ต่างจากนกหัวขวานด่างชนิดอื่นๆ ตรงที่มีแถบคาดตาและลำตัวด้านบนสีน้ำตาลอมเทาเข้ม ประแต้มด้วยลวดลายและจุดสีขาว ที่ด้านล่างมีลายขีดสีดำบนพื้นลำตัวสีขาวนวล บนกระหม่อมเป็นสีเทาอ่อน ตัวผู้มีแต้มสีแดงที่ด้านข้างของหัว ซึ่งบางครั้งมองเห็นได้ยากมาก
นกทางภาคใต้จัดเป็นชนิดย่อย auritus ซึ่งมีสีเข้มกว่าชนิดย่อยหลัก (canicapillus) ที่พบได้ทั่วไปเล็กน้อย และขนหางคู่กลางมีลายจุดจางกว่ามาก ส่วนทางภาคตะวันออกจะสามารถพบชนิดย่อย delacouri ซึ่งมีสีจางและลายขีดที่อกไม่ชัดเจนเท่าอีกสองชนิดย่อย นอกจากสีสันโดยรวมแล้ว แยกชนิดจากนกหัวขวานด่างแคระปักษ์ใต้ได้ไม่ยากด้วยขนาดที่ใหญ่กว่า และมีแถบเคราจางกว่ามาก
เรามักพบนกหัวขวานด่างแคระหากินร่วมกับนกเฉี่ยวดง (Woodshrikes) นกไต่ไม้ (Nuthatches) และนกขนาดเล็กอื่นๆ ใน bird wave ได้บ่อยๆ ในบางพื้นที่เรียกได้ว่าเป็นขาประจำของ bird wave เลยทีเดียว
--------------------
นกหัวขวานด่างแคระ
ชื่ออังกฤษ Grey-capped Pygmy Woodpecker
ชื่อวิทยาศาสตร์ Yungipicus canicapillus (Blyth, 1845)
วงศ์ (Family) Picidae (วงศ์นกหัวขวาน)
อันดับ (Order) Passeriformes (อันดับนกโพระดกและนกหัวขวาน)
--------------------
(นกป่าสัปดาห์ละตัว : นกหัวขวานด่างแคระ)
ข่าวที่เกี่ยวข้อง