แกะซอง“ยาชุด”...ชำแหละสารอันตราย!!!
เผย“ยาชุด”ที่คนไทยซื้อส่วนใหญ่มี 5 ประเภท ได้แก่ 1.ยาชุดลดความอ้วน 2.ยาชุดรักษาสารพัดโรค 3.ยาชุดแก้ปวด 4.ยาชุดคลายเส้น และ5.ยาชุดบำรุงไต!! : พวงชมพู ประเสริฐ
หลังจากที่ “คม ชัด ลึก”ได้นำเสนอบทเรียนจากเรื่องราวชีวิตจริงของผู้ที่ซื้อยาชุดมากินเอง เพื่อรักษาอาการเจ็บป่วย จนเกิดอันตรายต่อชีวิต ไตวายตั้งแต่ยังวัยหนุ่ม 30ปีต้นๆและเสียชีวิตตั้งแต่เป็นเด็กหนุ่มเพียง 17 ปี “คม ชัด ลึก”ทำการเจาะลึกต่อไปถึงประเภทยาชุดที่คนไทยนิยมซื้อมากินเองและสารอันตรายที่มีอยู่ในเม็ดยาที่นำมาขายเป็นชุดๆ พบว่า “ยาชุด”ที่คนไทยซื้อส่วนใหญ่มี 5 ประเภทหลัก ได้แก่ 1.ยาชุดลดความอ้วน 2.ยาชุดรักษาสารพัดโรค 3.ยาชุดแก้ปวด 4.ยาชุดคลายเส้น และ5.ยาชุดบำรุงไต!!!!
สำหรับ ยาชุดลดความอ้วน และยาชุดรักษาสารพัดโรค ระบบแจ้งเตืนอภัยฐานข้อมูลคุณภาพความปลอดภัยผลิตภัณฑ์สุขภาพ กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข(สธ.)ได้มีการนำมาตรวจสอบและวิเคราะห์สารที่มีอยู่ในยาชุด พบว่า ยาชุดลดความอ้วน ในเม็ดยามีส่วนผสมของสารไซบูทรามีน ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทส่วนกลาง ซึ่งเป็นสารที่สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา(อย.)ยกเลิกตำรับยาไซบูทรามีนในประเทศไทยตั้งแต่ปี 2553 ดังนั้น ยาที่มีส่วนผสมของสารชนิดนี้ ถือว่าผิดกฎหมาย แต่ก็ยังพบการลักลอบใช้สารชนิดในยาอวดอ้างสรรพคุณลดความอ้วนอยู่บ่อยครั้ง
ตัวอย่างยาชุดลดอ้วน มีการระบุที่ซองยาว่า 1 ชุด มี 18 เม็ด รับประทานเช้า 2 เม็ด ก่อนนอน 2 เม็ด 7 วันลด 1-3 กิโลกรัม ไม่มีผลข้างเคียง ใจไม่สั่น มั่นใจ ผลอดภัย ไม่โยโย่ แต่เมื่อกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์นำผลิตดังกล่าวมาวิเคราะห์ กลับพบว่า มีส่วนผสมของสารไซบูทรามีน
“สารไซบูทรามีนเป็นสารที่มีอันตรายต่อผู้บริโภค โดยเฉพาะผู้ป่วยโรคหัวใจและหลอดเลือด โรคความดันโลหิต โรคหลอดเลือดสมองตีบ โรคตับ โรคไต โรคต้อหิน หญิงตั้งครรภ์และให้นมบุตร โดยจะมีอาการข้างเคียง คือ ปากแห้ง ปวดศีรษะ นอนไม่หลับ ท้องผูก ทำให้เกิดความดันโลหิตสูง หัวใจเต้นเร็ว อาจถึงขั้นเสียชีวิตได้” ภก.ประพนธ์ อางตระกูล รองเลขาธิการคณะกรรมการอาหารและยา(อย.)เตือน
ยาชุดรักษาสารพัด พบว่า เม็ดยามีส่วนผสมของสารเดซาเมทาโซน เป็นยาสเตียรอยด์ ซึ่งกฎหมายกำหนดให้สเตียรอยด์เป็นยาควบคุมพิเศษ ที่ต้องสั่งจ่ายโดยแพทย์ หมายความว่าจะต้องมีใช้ในโรงพยาบาลหรือคลินิกเท่านั้น แต่หากเป็นร้านขายยาจะจำหน่ายได้ต่อเมื่อผู้ซื้อต้องมีใบสั่งแพทย์เท่านั้น มีสรรพคุณใช้บรรเทาการแพ้หรือลดการอักเสบที่รุนแรง
ยาชุดประเภทนี้ที่มีการแจ้งเตือนไว้ในฐานข้อมูลของกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ เช่น ยาชุดยาหมอทหาร ชุดพิเศษ ฉลากสีเขียวประกอบด้วยยาเม็ด 3 ชนิด ยาชุดยาหมอทหารฉลากสีขาว ประกอบด้วยยาเม็ด 2 ชนิด โดยระบุสรรพคุณที่ซองยาว่า รักษาโรคเกาต์ อัมพฤกษ์ อัมพาต กระดูกทับเส้น รูมาตอย ภูมิแพ้ คลายการบีบเกร็งของกล้ามเนื้อ ช่วยการไหลเวียนโลหิตดีขึ้น ขัดตามข้อขา ชาตามปลายมือปลายเท้า ออกร้อนผื่นคัน ไขข้ออักเสบ กระดูกเสื่อม เป็นต้น
ที่สำคัญพบว่ายาชุดมีการใส่เลขสารระบบอย.ไว้ที่ซองยา ทำให้ผู้ซื้อเข้าใจว่ายามีความปลอดภัยเพราะผ่านอย.แล้ว แต่เมื่อ “คม ชัด ลึก”ทำการตรวจสอบผ่านระบบของอย. กลับพบว่า เลขฯอย.นั้นเป็นของผลิตภัณฑ์อาหารชนิดหนึ่ง ไม่ใช่ของยา เป็นการหลอกผู้ซื้อ”
อันตรายของการใช้ยาสเตียรอยด์โดยไม่ใช่การสั่งจ่ายของแพทย์นั้น อย.ระบุว่า อาจนำไปสู่อันตรายมากมายหลายประการ ที่สำคัญได้แก่ การติดเชื้อ กดการทำงานของระบบที่ควบคุมการหลั่งฮอร์โมน แผลในกระเพาะอาหาร ผลต่อระบบประสาทส่วนกลางอาจส่งผลต่ออารมณ์ของผู้ใช้ยา กระดูกผุ ยับยั้งการเจริญเติบโตของร่างกาย และทำให้กล้ามเนื้ออ่อนแรง เป็นต้น
ขณะที่ศูนย์วิชาการเฝ้าระวังและพัฒนาระบบยา(กพย.)ได้ดำเนินการตรวจสอบ “ยาชุด”อีก 3 ประเภท จากที่ได้รับข้อมูลจากเครือข่ายเฝ้าระวัง โดยยาชุดแก้ปวด ผศ.นพ.พิสนธิ์ จงตระกูล ประธานคณะทำงานสร้างเสริมความเข้มแข็งภาคประชาชนด้านการใช้ยาอย่างสมเหตุผล บอกว่า ยาชุดคลายกล้ามเนื้อ แก้ปวด ที่เจ้าหน้าที่ไปซื้อได้จากร้านขายยาในกรุงเทพฯ นำมาตรวจสอบ พบใน 1 ชุด มียาไดโคลฟีแน็ค ไอบูโพรเฟน และไพร็อกสิแคม ทั้ง 3 ชนิดเป็นยาต้านการอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์หรือยากลุ่มเอ็นเสด(NSAIDs) เท่ากับว่าใน 1 ซองยาชุด ประชาชนจะได้รับยาในกลุ่มนี้ถึง 3 ชนิดในการกินยา 1 ครั้ง
ยาชุดคลายเส้น ที่ได้รับรายงานจากรพ.เสนางคนิคม จ.อำนาจเจริญ ราคา ชุดละ 5 บาท ใน 1 ซอง พบไพร็อกสิแคม และอินโดเม็ททาซิน ที่เป็นยากลุ่มเอ็นเสดเหมือนกัน เท่ากับ กิน 1 ครั้งได้ยาเอ็นเสดถึง 2 ชนิด และยาชุดบำรุงไต เช่น ยากษัยเส้นบำรุงไต ที่ได้รับจากชมรมเรารักบางบาล เครือข่ายองค์กรงดเหล้า ราคา 10 บาท ตรวจสอบพบใน 1 ชุดยาพบยาเอ็นเสดถึง 3 เม็ด คือ ไพร็อกสิแคม 1 เม็ด และอินโดเม็ททาซิน 2 เม็ด
“ยาชุดหาซื้อง่ายมาก ราคาถูก มี 5 บาทซื้อ 5 บาท มี 10 บาทซื้อ 2 ชุด เดินซื้อได้ทุกหนแห่ง ร้านชำต่างจังหวัดมีขาย รถเร่ในหมู่บ้านมีขาย ร้านขายยาแบบนี้อาจเข้าใจว่าขายเฉพาะในต่างจังหวัดไม่ใช่ ในกรุงเทพฯก็หาซื้อง่าย และเป็นความใจร้ายของคนขายยามากๆ ใน 1 ซองมียาหลายชนิดปนอยู่หลากสี ใน 1 ชุดมียาเอ็นเสดอย่างน้อย 1 เม็ดบางทีมี 2-3 เม็ด ไม่ได้ช่วยให้เกิดประโยชน์เพิ่มขึ้นแต่ไตเสื่อม ไตวายง่ายมาก และการขายยาแบบนี้ผิดกฎหมาย คือ ผู้ขายไม่ใช่เภสัชกร การขายยาชุดมีโทษติดคุก 5 ปี ปรับ 2 หมื่นบาท จึงควรขจัดยาชุดออกจากประเทศไทย” ผศ.นพ.พิสนธิ์เตือน
จะเห็นได้ว่าในยาชุดบางประเภทนั้นมียาในกลุ่มเดียวกันอยู่ 2- 3 เม็ด จึงเทียบได้ว่าการกินยาชุดนั้น เพิ่มอันตรายให้กับร่างกาย 2-3 เท่าเช่นกัน
ผศ.ภญ.สำลี ใจดี ประธานมูลนิธิเภสัชศาสตร์เพื่อสังคม(มภส.) บอกว่า ยาชุด ผิดหลักวิชาการ ผิดกฎหมาย ผิดศีลธรรม เป็นยาวายร้าย ประเด็นสำคัญ คือ พฤติกรรมของชาวบ้านของประชาชน ปรบมือข้างเดียวไม่ดัง ความโลภหรือการผิดศีลธรรมของคนใจร้ายที่ขายยาวายร้ายนี้ มีพฤติกรรมของผู้บริโภค เจ็บไข้ได้ป่วยก็ไปซื้อยาชุดมาใช้ในวิถีชีวิตเป็นไม้ตายของเขา โจทย์สำคัญต้องมีการปลุกเร้าและกระตุกตืนให้ประชาชนรู้ถึงอันตรายของยาชุด อันจะนำไปสู่การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและเลิกใช้ยาชุด
ยาชนิดต่างๆที่พบบรรจุขายเป็นยาชุดนั้น “ยาเอ็นเสด”เป็นยากลุ่มที่จำเป็นต้องมีการพิจารณาถึงมาตรการการใช้อย่างสมเหตุผลมากที่สุด เนื่องจากยาไซบูทรามืนมีการถอนทะเบียนแล้วและยาสเตียรอยด์มีมาตรการกำกับดูแลที่คืบหน้าไปมาก และมีชุดทดสอบเบื้องต้นของกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ที่ประชาชนสามารถซื้อมาใช้ทดสอบได้เองว่ามีสเตียรอยด์หรือไม่
ติดตาม ซีรีย์ “ยาชุด”ตอน 3 เรื่อง “ยาเอ็นเสด”ใช้ผิดๆ...ทำลายระบบร่างกาย ในตอนต่อไป
อ่านย้อนหลัง ซีรีย์ “ยาชุด”