Lifestyle

มหัศจรรย์ 1,000 วันแรกของชีวิต

เกาะติดข่าวสาร >> คมชัดลึก ออนไลน์
logoline

มหัศจรรย์ 1,000 วันแรกของชีวิต เด็กไทยเกิดน้อยแต่มีคุณภาพ โดย พวงชมพู ประเสริฐ


 
               ประเทศไทยประสบปัญหาคนเกิดน้อย มีอัตราการเกิดทารกเพียง 1.6 คน ต่ำกว่าอัตราทดแทนของประชากรที่ควรจะอยู่ที่ 2.1 คน ทว่า การส่งเสริม กระตุ้นให้คนเกิดมากขึ้นเป็นเรื่องยาก แม้แต่ในต่างประเทศก็ไม่ประสบความสำเร็จ สิ่งสำคัญที่กรมอนามัยมุ่งเน้นจึงอยู่ที่ต้องทำให้การเกิดน้อยนั้นเป็นเด็กที่มีคุณภาพ เกิดเป็นการขับเคลื่อน “มหัศจรรย์ 1,000 วันแรกของชีวิต”


               

 

               “1,000 วันแรกนับตั้งแต่เริ่มปฏิสนธิและทารกยังอยู่ในครรภ์มารดา จนถึงอายุ 2 ปี เป็นช่วงที่โครงสร้างสมองมีการพัฒนาสูงสุด ทั้งการสร้างเซลล์สมองและการเชื่อมโยงระหว่างเซลล์สมอง เกิดเป็นโครงข่ายเส้นประสาทนับล้านโครงข่าย ทำให้เพิ่มประสิทธิภาพการสื่อสารระหว่างเซลล์สมอง เด็กจะมีความสามารถในการเรียนรู้จดจำ รวมถึงเป็นช่วงที่การเจริญเติบโตของร่างกายเกิดขึ้นอย่างรวดเร็วเช่นกัน” นพ.วชิระ เพ็งจันทร์ อธิบดีกรมอนามัยอธิบาย

 

               นพ.วชิระ บอกด้วยว่า  จากการศึกษาวิจัยในต่างประเทศ พบว่า โภชนาการในช่วง 1,000 วันแรกของชีวิตมีความสำคัญมากถึง 80% ต่อการกำหนดภาวะสุขภาพไปตลอดชีวิต ขณะที่ปัจจัยด้านพันธุกรรมที่ได้รับจากพ่อแม่มีส่วนกำหนดเพียง 20% เท่านั้น หากในช่วง 1,000 วัน ได้รับอาหารน้อยไปส่งผลให้ทารกในครรภ์และเด็ก 0-2 ปีเจริญเติบโตไม่ดี น้ำหนักแรกเกิดน้อยกว่า 2,500 กรัม มีภาวะเตี้ย ทางตรงกันข้าม หากได้รับอาหารมากเกินไป ทารกจะมีน้ำหนักมากกว่า 4,000 กรัม จะเติบโตเป็นเด็กอ้วน ผู้ใหญ่อ้วน และเสี่ยงต่อการเกิดโรคไม่ติดต่อเรื้อรังเช่นกัน

 

 

มหัศจรรย์ 1,000 วันแรกของชีวิต

 

               สำหรับแนวทางการดำเนินงานมหัศจรรย์ 1,000 วัน นพ.วชิระ กล่าวว่า แบ่งเป็น 3 ช่วงวัย แต่ละช่วงวัยจะมีการยกระดับ 3 ส่วน ประกอบด้วย ช่วงวัยที่ 1 หญิงตั้งครรภ์ ระยะ 270 วัน ยกระดับคลินิกฝากครรภ์ เน้นฝากท้องเร็วก่อน 12 สัปดาห์ ดูแลสุขภาพหญิงตั้งครรภ์ด้วยการฝากครรภ์ครบ 5 ครั้งตามเกณฑ์ เฝ้าระวังและติดตามน้ำหนักหญิงตั้งครรภ์ทุกคนและทุกครั้งที่มารับบริการ ประเมินพฤติกรรมการบริโภคอาหารทุกคนและทุกครั้งที่มารับบริการ ให้คำแนะนำเรื่องอาหารหญิงตั้งครรภ์ กิจกรรมทางกายและการนอน สุขภาพช่องปาก ป้องกันอุบัติเหตุ จ่ายยาเม็ดไอโอดีน เหล็ก โฟลิก แก่หญิงตั้งครรภ์ทุกคนตลอดการตั้งครรภ์ ตรวจสุขภาพช่องปากทุกรายและให้บริการทันตกรรมตามความจำเป็นในไตรมาสที่ 2 ของการตั้งครรภ์

 

 

มหัศจรรย์ 1,000 วันแรกของชีวิต

 

               ยกระดับบริการ สอนสาธิตให้หญิงตั้งครรภ์ทุกคนมีทักษะ มีความสามารถในการจุดกราฟโภชนาการและแปลผลได้ถูกต้องเพื่อให้ทราบแนวโน้มการเพิ่มน้ำหนักได้อย่างถูกต้อง จัดอาหารหญิงตั้งครรภ์ที่เหมาะสม จ่ายฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนเพื่อลดการคลอดก่อนกำหนด สร้างความรรอบรู้ด้านสุขภาพ เยี่ยมบ้านหญิงตั้งครรภ์ที่มีน้ำหนักเพิ่มตามเกณฑ์เดือนละ 1 ครั้ง และผู้ที่มีน้ำหนักน้อยหรืออ้วนทุก 2 สัปดาห์ และยกระดับการมีส่วนร่วมของชุมชน ท้องถิ่นและภาคีเครือข่าย ​สนับสนุนนมหญิงตั้งครรภ์ 90 วัน 90 กล่องในไตรมาส 3 มีมาตรการทางสงัคมในชุมชนเพื่อส่งเสริมโภชนาการ กิจกรรมทางกาย สุขภาพช่องปาก และค้นหาหญิงตั้งครรภ์เพื่อเข้าถึงบริการก่อน 12 สัปดาห์ 


               ช่วงวัยที่ 2 เด็กอายุ 0-6 เดือน ระยะ 180 วัน ส่วนของคลินิกสุขภาพเด็กดี ส่งเสริมการเลี้ยงลูกด้วนนมแม่ เฝ้าระวังส่วนสูงและน้ำหนักเด็กทุกคน ประเมินพฤติกรรมการบริโภคอาหารทุกคนและทุกครั้งที่มารับบริการที่คลินิก แนะนำเรื่องนมแม่ อาหารหญิงให้นมบุตร กอด เล่น เล่า นอน เฝ้าดูฟัน เสริมสร้างภูมิคุ้มกัน ป้องกันอุบัติเหตุ จ่ายยาเม็ดไอโอดีน เหล็ก โฟลิก แก่หญิงหลังคลอดทุกคนตลอดการให้นมลูก 6 เดือน ตรวจสุขภาพช่องปากเด็ก แนะนำคู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด้กปฐมวัย 

 

               สำหรับบริการ สอนสาธิตให้พ่อแม่และผู้เลี้ยงเด็กทุกคนมีทักษะและความรู้ในการจัดอาหารหญิงให้นมบุตรที่เหมาะสม เฝ้าระวังและติดตามพัฒนาการ  ทีมหมอครอบครัว โรงพยาบาล อสม.และทีมพัฒนาเด็กและครอบครัว เยี่ยมบ้านเด็กแรกเกิด-6 เดือน โดยเด็กที่สูงดีสมส่วนทุกเดือน เด็กที่มีแนวโน้มเพิ่มส่วนสูงน้ำหนักไม่ดีทุกเดือน เด็กท้วม ค่อนข้างเตี้ย ค่อนข้างผอม น้ำหนักค่อนข้างน้อย ทุก 2 สัปดาห์ เด็กเตี้ย ผอม อ้วน น้ำหนักน้อยทุกสัปดาห์ และชุมชน ​สนับสนุนนมหญิงตั้งครรภ์ 90 วัน 90 กล่อง เฝ้าระวังและติดตามส่วนสูงน้ำหนักเด็กในชุมชนทุก 3 เดือน มีมุมนมแม่ในสถานประกอบการ/หน่วยงานราชการ และมีมาตรการทางสังคมในชุมชนเพื่อส่งเสริมโภชนาการ กิจกรรมทางกาย สุขภาพช่องปาก 

 

 

มหัศจรรย์ 1,000 วันแรกของชีวิต

 


               และช่วงวัยที่ 3 เด็กอายุ 6 เดือน - 2 ปี ระยะ 550 วัน ​คลินิกสุขภาพเด็กดี ​คัดกรอง ส่งเสริม ติดตาม กระตุ้นพัฒนาการเด็ก เฝ้าระวังและติดตามส่วนสูงน้ำหนักเด็กทุกคน ประเมินพฤติกรรมการบริโภคอาหารทุกคนและทุกครั้งที่มารับบริการที่คลินิก แนะนำเรื่องกิน กอด เล่น เล่า นอน เฝ้าดูฟันเสริมสร้างภูมิคุ้มกัน ป้องกันอุบัติเหตุ จ่ายยาน้ำเสริมธาตุเหล็กเด้กทุกคน ตรวจสุขภาพช่องปาก ทาฟลูออไรด์วานิชเพื่อป้องกันฟันผุ เด็กที่มีฟันผุได้รับการส่งต่อ    

 

               ในส่วนบริการ สอนให้พ่อแม่ ผู้เลี้ยงเด็กมีทักษะและความรู้ในเรื่องจัดอาหารทารก 6-12 เดือน และเด็กอายุ 1-2 ปีที่เหมาะสม แปรงฟันให้เด็กแบบลงมิือปฏิบัติและการตรวจฟันเด็กด้วยตนเอง เฝ้าระวังและติดตามพัฒนาการ สนับสนุนแปรงสีฟันอันแรกให้เด็กอายุ 6 เดือน เยี่ยมบ้านเด็กอายุ 6 เดือน-2 ปี เด็กที่สูงดีสมส่วนและเด็กที่มีแนวโน้มเพิ่มส่วนสูงน้ำหนักไม่ดี ทุกเดือน เด็กท้วม ค่อนข้างเตี้ย ค่อนข้างผอม น้ำหนักค่อนข้างน้อย ทุก 2 สัปดาห์ เด็กเตี้ย ผอม อ้วน น้ำหนักน้อยทุกสัปดาห์ และประเมินความเสี่ยงต่อการเปิดฟันผุของเด็กและเด็กที่มีความเสี่ยงได้รับการดูแลติดตามทุก 3 เดือน และส่วนของชุมชน สนับสนุนไข่ให้เด็ก 6 เดือน-2 ปีวันละ 1 ฟอง และนมให้แก่เด็กอายุ 1-2 ปีวันละ 1 กล่อง จัดให้มีลานเล่น พื้นที่ที่เอื้อต่อการเล่น จัดให้มีห้องสมุด มุมหนังสือสำหรับครอบครัว เป็นต้น 


               ท้ายที่สุด นพ.วชิระ กล่าวว่า การเพิ่มอัตราการเกิดใหม่เป็นไปได้ยากมาก  ประเทศสิงคโปร์ยังไม่สามารถทำได้แม้จะมีมาตรการให้เงินส่งเสริมเพื่อการมีบุตรแล้วก็ตาม สำหรับประเทศไทย สิ่งสำคัญจึงต้องทำให้อัตราการเกิดน้อยเป็นการเกิดที่มีคุณภาพ

 

 

มหัศจรรย์ 1,000 วันแรกของชีวิต

 


“พิมาย”...โมเดล

 

               อ.พิมาย จ.นครราชสีมา นับเป็นพื้นที่ต้นแบบในการขับเคลื่อน “มหัศจรรย์ 1,000 วัน” อย่างชัดเจนโดยดึงทุกภาคส่วนของสังคมเข้ามามีส่วนร่วมจนประสบผลสำเร็จ นพ.สุผล ตติยนันทพร รองนายแพทย์สาธารณสุขจังหวัดนครราชสีมาและผู้อำนวยการโรงพยาบาลพิมาย ให้ข้อมูลภาพรวมพัฒนาการเด็กว่า การคัดกรองพัฒนาการเด็กปฐมวัย ครอบคลุมเด็ก 61.33% พบว่า พัฒนาการสมวัย 84.86% สงสัยล่าช้า 15.14% ในจำนวนนี้พัฒนาการล่าช้าหลังกระตุ้น 20.39% ส่วนสถานการณ์โภชนาการ สูงดีสมส่วน 51.85% ไม่สูงดีไม่สมส่วน 48.15% โดยมีทั้งอ้วน เตี้ย และผอม อย่างไรก็ตาม แนวโน้มอัตราทารกน้ำหนักน้อยกว่า 2,500 กรัมลดลง จาก 6.02% ในปี 2559 เหลือเพียง 5.1% ในปี 2560


               ทว่า พื้นที่ อ.พิมาย มีอัตราทารกแรกเกิดมีน้ำหนักตัวน้อยกว่า 2,500 กรัมเพิ่มขึ้นจาก 7.76% ในปีงบประมาณ 2559 เป็น 12.58% ในปีงบฯ 2560 จึงเป็นหนึ่งในอำเภอนำร่องของ จ.นครราชสีมา ในการขับเคลื่อน “มหัศจรรย์ 1,000 วันแรกของชีวิต” นพ.สุผล บอกว่า การขับเคลื่อนของ อ.พิมาย เริ่มตั้งแต่การประชุมชี้แจงโครงการต่อคณะกรรมการเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ เป็นการดึงทุกภาคส่วนที่เกี่ยวข้องเข้ามาร่วมขับเคลื่อน


               การดำเนินโครงการของ อ.พิมาย แบ่งเป็น 5 ระยะ ได้แก่ 1.ระยะก่อนการตั้งครรภ์ ป้องกันความพิการแต่กำเนิด มีการมอบกระเช้าชุดสิทธิประโยชน์ เป็นยาเม็ดโฟลิกและยาเม็ดธาตุเหล็กให้แก่หญิงวัยเจริญพันธุ์ด้วยการดึงร้านเวดดิ้งในพื้นที่เข้ามาร่วมในการให้ข้อมูลแก่คู่รักที่มาเช่าชุดวางแผนแต่งงาน รวมถึง อสม.แม่บุญธรรม เพื่อให้ข้อมูลคู่สามีภรรยาในพื้นที่ที่ต้องการมีบุตร


               2.ระยะฝากครรภ์ 270 วันแรกของการตั้งครรภ์ มีการจัดกิจกรรมโรงเรียนพ่อแม่พาเยี่ยมชมห้องคลอดเพื่อเตรียมความพร้อมหากต้องมาคลอดจริง มีชุดสิทธิประโยชน์เป็นนมและไข่ 90 วัน 90 กล่อง 90 ฟอง เกลือเสริมไอโอดีนโดยวัดบ้านศาลาในพื้นที่ีรับสังฆทานนมจืดที่คนนำมาถวายแล้วส่งมอบให้โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล(รพ.สต.) เพื่อส่งต่อให้กับหญิงตั้งครรภ์จะได้ดื่มนมระหว่างการตั้งครรภ์อย่างต่อเนื่อง มีโรงเรียนพ่อแม่ที่วัดป่าพิมาย จัดโครงการแม่แสงธรรมบวร โดยการให้พ่อแม่ที่กำลังจะมีลูกเข้าร่วม ทำให้พ่อแม่มีความรู้สึกรักที่ลึกซึ้งแก่ลูกและครอบครัวอบอุ่น

 

 

มหัศจรรย์ 1,000 วันแรกของชีวิต

 


               3.ระยะคลอด ทำห้องคลอดมีคุณภาพ แม่เกิดรอด ลูกปลอดภัย และมีการเยี่ยมรับขวัญในโรงพยาบาล ชุดสิทธิประโยชน์มีคู่มือประจำตัวทารกในการเฝ้าระวังพัฒนาการโดยพ่อแม่หรือผู้ปกครอง คู่มือแม่หลังคลอดและหนังสือเล่มแรก 4.ระยะแรกเกิดถึง 6 เดือน มีการส่งเสริมเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ สนับสนุนยาเสริมธาตุเหล็กแก่หญิงให้นมบุตรมีการทับหม้อเกลือ ส่วนของภาคสังคม คนในชุมชนจะจัดตะกร้าเยี่ยมบ้านไปมอบให้พ่อแม่ซึ่งจะเป็นพืชผักที่ปลูกและมีประโยชน์ต่อเด็กและหญิงหลังคลอด จัดนมรถทัวร์กรณีแม่ไปทำงานต่างพื้นที่ให้จัดส่งนมแม่มาให้ลูกผ่านรถทัวร์ที่มีระบบแช่เย็นและพี่เลี้ยงนมแม่ที่คอยให้คำปรึกษาแก่แม่ให้นมบุตร


               และ 5.ระยะ 6 เดือนถึง 2 ปี มีการติดตามประเมินและกระตุ้นพัฒนาการจ่ายยาน้ำเสริมธาตุเหล็ก ดูแลสุขภาพช่องปาก ส่งเสริมกิน กอด เล่น เล่า ส่วนชุมชนก็จะมีการจัดตะกร้าเยี่ยม 6 เดือน นำของเล่นจากโรงเรียนผู้สูงอายุมอบให้แก่เด็กในชุมชน การส่งเสริมอาหารตามวัย พี่เลี้ยงบุญธรรมเล่านิทานด้วยการนำนักเรียนจิตอาสามาเป็นพี่เลี้ยงเพื่อเล่านิทานให้น้องๆ ฟังที่รพ.สต.และสนามเด็กเล่นที่ดำเนินการโดยชุมชน

 

 

มหัศจรรย์ 1,000 วันแรกของชีวิต

 


               “ผลของการขับเคลื่อนมหัศจรรย์ 1,000 วันแรกของชีวิตใน อ.พิมาย พบว่า อัตราทารกแรกคลอดตามกำหนดมีน้ำหนักตัวน้อยกว่า 2,500 กรัมในไตรมาส 2 ปี 2561 ไม่มีเลย จากเดิมปี 2560 ต.ในเมือง ยังอยู่ที่ 12.71% ต.โบสถ์ อยู่ที่ 9.2% และ ต.ดงใหญ่ อยู่ที่ 9.8% ส่วนอัตราการคลอดทั้งก่อนกำหนดและตามกำหนดไม่เกินค่ามาตรฐาน 7% และข้อมูลหญิงตั้งครรภ์มาฝากครรภ์ก่อน 12 สัปดาห์ในพื้นที่นำร่อง ต.ในเมือง 69.35% ต.โบสถ์ 91.67% และ ต.ดงใหญ่ 100%” นพ.สุผล กล่าว


               นพ.สุผล บอกว่า ปัจจัยความสำเร็ของการขับเคลื่อนมหัศจรรย์ 1,000 วันแรกของชีวิต อ.พิมาย เกิดจากทุกภาคส่วนเห็นความสำคัญต่อเรื่องนี้และส่งเสริมการทำงานร่วมกันแบบแนวคิด “บวร” บ้าน วัด โรงพยาบาล โดยส่วนของโรงพยาบาลที่มีบุคลากรทางด้านสาธารณสุข วัดมีการสร้างศรัทธานำสู่การส่งเสริมโครงการ รวมถึงองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่สนับสนุนงบประมาณจากกองทุนหลักประกันสุขภาพตำบลปีงบประมาณ 2560-2561 กว่า 2 ล้านบาทมาดำเนินงาน ผ่านโครงการส่งเสริมภาวะโภชนาการในหญิงตั้งครรภ์และเด็ก โครงการส่งเสริมมุมพัฒนาการและมุมนิทานในสถานบริการสาธารณสุข และโครงการร่วมด้วยช่วยกันลูกมีฟันแข็งแรง

logoline

ข่าวที่น่าสนใจ