มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง (มฟล.) โดย ศูนย์ความเป็นเลิศทางด้านการวิจัยเชื้อรา จัดโครงการอบรมเชิงปฏิบัติการ การเพาะเห็ดกินได้ ไปเมื่อเร็วๆ นี้ ที่อาคารศูนย์การวิจัย (S7-B) จัดเป็นหลักสูตร 2 วัน เริ่มจากการบรรยาย ‘จากเห็ดป่าสู่เห็ดบ้านและแนะนำศูนย์ความเป็นเลิศทางด้านการวิจัยเชื้อรา’, การแยกเชื้อเห็ดและการทำหัวเชื้อเห็ด, การทำก้อนเห็ด และการเก็บผลผลิตและการดูแลโรงเรือน โดย ดร.นริษฎา ทองกลาง, ดร.เบญจรงค์ ทองใบ และทีมงานจากศูนย์ความเป็นเลิศทางด้านการวิจัยเชื้อรา ก่อนเข้าสู่กระบวนการฝึกปฏิบัติ งานนี้ผู้เข้าอบรมร่วมกว่า 30 ราย มีทั้งเจ้าของฟาร์มเห็ด เกษตรกร และผู้สนใจทั่วไป
“ที่ผ่านมาเคยจัดอบรมลักษณะนี้มาก่อน และพบว่าเกษตกรยังต้องซื้อก้อนเพาะเห็ดหรือเชื้อเห็ดเอง ซึ่งก็คิดว่าหากทำได้เองจะช่วยลดต้นทุนให้กับเกษตรกรผู้ประกอบการได้อย่างมาก ควบคุมปัจจัยการผลิตของตนเองได้มากขึ้น การอบรมครั้งนี้จึงแตกต่างกว่าที่เคยจัดมาและอาจจะแตกต่างจากการอบรมจากที่อื่นๆ เนื่องจากจะอบรมทั้งบรรยายและปฏิบัติให้สามารถแยกเชื้อเห็ดเองได้ สามารถไปซื้อเห็ดจากตลาด พันธุ์ไหนก็ได้มาแยกเชื้อเพื่อปลูกเองได้ ยกเว้นเห็ดชนิดที่ที่ขึ้นเองตามธรรมชาติปลูกเองไม่ได้ อย่างพวก เห็ดเผาะหรือเห็ดห้า และจะสอนไปจนถึงการทำก้อนเพาะเห็ด ตั้งแต่การเตรียมส่วนผสมไปจนกระทั่งการบรรจุเป็นก้อนเพาะ” ดร.นริษฏา ทองกลาง อธิบาย
จากนั้นเริ่มการบรรยายถึงภารกิจหลักของศูนย์ความเป็นเลิศทางด้านการวิจัยเชื้อรา ว่า มีงานศึกษาด้านความหลากหลายทางชีวภาพ จำแนกประเภทของเชื้อเห็ดและรา ตามหลักเกณฑ์และระบบต่างๆ ทางวิทยาศาสตร์ ศึกษาการเพาะเลี้ยงเห็ดเศรษฐกิจและเห็ดป่าเพื่อแนะนำเห็ดใหม่สู่ท้องตลาด รวมถึงศึกษาการใช้ประโยชน์จากเชื้อเห็ดและราในด้านต่างๆ อาทิ การหาสาระสำคัญ เพื่อนำมาใช้เป็นอาหาร ยารักษาโรค เครื่องสำอาง เป็นต้น และยังมีภารกิจด้านการวิจัย และเผยแพร่องค์ความรู้ที่ได้จากการวิจัยสู่ชุมชน จึงได้มีแนวความคิดที่จัดอบรมลักษณะนี้ขึ้นมาเพื่อถ่ายทอดเทคโนโลยีการเพาะเห็ดที่ได้จากการศึกษาทดลองในห้องปฏิบัติการวิทยาศาสตร์สู่ชุมชนให้ได้นำไปใช้จริงปฏิบัติจริงเป็นประโยชน์ต่อชีวิตประจำต่อไป
“เมื่อพบเห็ดที่สามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้ เป็นอาหารบ้าง เป็นยาบ้าง ก็จะหาทางเพาะให้สามารถปลูกได้เพื่อจะได้นำมาใช้ประโยชน์ได้ง่ายแล้ว ต้องศึกษาการปรับปรุงสายพันธ์ ศึกษาว่าจะเลี้ยงอย่างไร เห็ดชนิดนั้นๆ ต้องการอะไรเพื่อการเจริญเติบโต และยังต้องหาสาระสำคัญต่างๆ จากเห็ด ว่าให้สารอาหารอะไรอย่างไร จำนวนสารที่ให้ ทั้งยังมีเห็ดบ้างชนิดกินไม่ได้ แต่มีคุณสมบัติทางยา เราก็ต้องหาทางนำมาใช้ประโยชน์ หาวิธี นอกจากนี้เรายังต้องติดตามค้นหาเห็ดชนิดใหม่ๆ ที่ผ่านมาทางศูนย์ความเห็นเลิศทางด้านวิจัยเชื้อรา เราพบแล้วกว่า 40 ชนิด ซึ่งถือว่าเยอะมาก และยังมีเห็ดอื่นๆ ที่รอการค้นพบอีกมาก ทั้งในประเทศ ในโลก ที่จะนำมาใช้ประโยชน์ต่อไป”
จากนั้นจึงเข้าสู่เนื้อหาเกี่ยวกับการแยกเชื้อเห็ดและการทำหัวเชื้อเห็ด และการทำก้อนเห็ด การเก็บผลผลิตและการดูแลโรงเรือนก่อนที่จะเข้าสู่การทดลองปฏิบัติจริงในทุกขั้นตอน โดยมีช่วงหนึ่งที่สำคัญของการอบรมครั้งนี้ คือการบรรยายเรื่อง การทำฟาร์มเพาะเห็ดให้ประสบความสำเร็จ โดย คุณน้ำผึ้ง กลมกลึง ซึ่งเป็นศิษย์เก่าของ มฟล.ทั้งในระดับปริญญาตรีและปริญญาโท จากสำนักวิทยาศาสตร์ สาขาเทคโนโลยีชีวภาพ ปัจจุบันเป็นเจ้าของ ‘รักรวยฟาร์มเห็ด’ จังหวัดเพชรบูรณ์ เป็นฟาร์มเห็ดอินทรีย์ ผลิตทั้งก้อนเห็ดขาย และผลผลิตดอกเห็ดสด อีกทั้งยังต้องการต่อยอดไปสู่การแปรรูปเพื่อส่งออกอีกด้วย โดยเป็นฟาร์มที่ประสบความสำเร็จทั้งรายได้และพัฒนาการต่างๆ สามารถเป็นต้นแบบให้กับเกษตรกรรายอื่นๆ ได้เป็นจำนวนมาก
คุณน้ำผึ้ง กลมกลึง ได้ถ่ายทอดประสบการณ์การดูแลฟาร์มเห็ดให้กับผู้เข้าอบรม ตั้งแต่การทำก้อนเห็ด การทำเชื้อเห็ด การเลือกพื้นที่เพื่อสร้างโรงเรือน การดูแลทั้งภายนอกภายในโรงเรือน การจัดเรียงก้อนเห็ด การเร่งดอก ตลอดจนปัญหาและอุปสรรคในการทำงานพร้อมเสนอทางแก้ไขที่ผ่านการลองผิดลองถูกและแก้ไขผ่านไปได้แล้ว
ทั้งยังได้พูดถึงการทำตลาดไปจนถึงการสร้างแบรนด์หรือสร้างตัวตน สร้างการจดจำฟาร์มเห็ดของตนเองให้เป็นที่รู้จักของลูกค้า และต้องให้ความสำคัญของการทำการแปรรูปผลิตผลของฟาร์มเพื่อรองรับสถานการณ์ที่ผิดไปจากความคาดหมาย อย่างปริมาณที่ล้นเกิดหรือมีส่วนที่เป็นตำหนินำออกจำหน่ายไม่ได้ราคา ตลอดจนได้ย้ำหัวใจสำคัญของการทำฟาร์มให้สำเร็จอีกประการที่สำคัญคือความซื่อสัตย์ ที่จะทำให้สินค้าดีมีคุณภาพและผูกใจลูกค้าได้เหนียวแน่นที่สุด
“เป็นเกษตกร ทำฟาร์ม ก็ต้องสร้างตัวตนให้คนรู้จักให้ลูกค้าจำได้ แล้วจะทำงานอยู่ในฟาร์มอย่างเดียวไม่ไปไหนไม่ได้ เราต้องรู้ต้องเห็นโลกภายนอก ต้องออกไปดู ไปออกงาน ออกบู้ธ ตามห้าง ตามงานต่างๆ ได้แจกนามบัตร ที่ผ่านมาได้รับการตอบกลับมาในหลายรูปแบบ ทั้งได้ลูกค้าทั้งเพื่อนมาเป็นเครือข่ายทำงานร่วมกันหรือพัฒนางานร่วมกันต่อไปได้”
สำหรับงานอบรมครั้งนี้มีผู้เข้าร่วมอบรมมากจากหลากหลายวัตถุประสงค์ บางคนเป็นเจ้าของฟาร์มเห็ดที่ต้องการต่อ ยอดความรู้ โดยเฉพาะเรื่องการทำเชื้อเห็ดและการทำก้อนเพาะเห็ดเพื่อลดต้นทุน บางรายก็ต้องการหาเครือข่ายเกษตรเพื่อเข้าถึงความรู้หรือเทคโนโลยีใหม่ๆในการทำงาน รวมถึงบางรายที่เป็นมือสมัครเล่น อย่างทดลองทำในสิ่งใหม่ที่ไม่เคยทำมาก่อน มาเรียนรู้เทคนิควิธีการให้ถ่องแท้ ตลอดจนได้พบปะรู้จักผู้เข้าอบรมร่วมเพื่อเป็นประโยชน์ต่อการทำงานอื่นๆ ต่อไปในอนาคต
