คุณค่าสาระของประเพณีลอยกระทง

           ประเพณีลอยกระทงนั้น มีมาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน การลอยกระทงเป็นพิธีกรรมร่วมกันของผู้คนในชุมชน ทั้งสุวรรณภูมิหรือภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่มีมาแต่ยุคดึกดำบรรพ์ เพื่อขอขมาต่อธรรมชาติอันมีดินและน้ำที่หล่อเลี้ยง ตลอดจนพืชและสัตว์ที่เกื้อกูลให้พืชพรรณธัญญาหารอุดมสมบูรณ์ แต่ไม่มีหลักฐานยืนยันแน่นอนว่าลอยกระทงเริ่มมีมาตั้งแต่เมื่อไร แต่พิธีกรรมเกี่ยวกับ “ผี” ผู้มีอำนาจเหนือธรรมชาติมีอยู่กับผู้คนในชุมชนสุวรรณภูมิไม่น้อยกว่า 3,000 ปีมาแล้ว ตั้งแต่ก่อนรับศาสนาพุทธ-พราหมณ์จากอินเดีย สำหรับในประเทศไทย ประเพณีลอยกระทงนิยมกระทำกันในคืนวันเพ็ญเดือนสิบสอง เพราะเป็นช่วงที่น้ำขึ้นสูงสุด โดยมีวัตถุประสงค์ที่หลากหลาย ขึ้นอยู่กับความเชื่อของแต่ละท้องถิ่น ด้วยการนำดอกไม้ ธูป เทียน หรือสิ่งของใส่ลงในสิ่งประดิษฐ์รูปต่างๆ ที่ลอยน้ำได้ เช่น กระทง เรือ แพ ดอกบัว กะลา ฯลฯ แล้วนำไปลอยตามลำน้ำ ด้วยวัตถุประสงค์และความเชื่อที่แตกต่างกันไป

           วัตถุประสงค์ การลอยกระทง นอกจากจะมีวัตถุประสงค์เพื่อขอขมาบูชาพระแม่คงคา เพื่อแสดงความกตัญญูต่อแหล่งน้ำที่ใช้ในการดำรงชีวิต เพื่อบูชาพระพุทธเจ้า บูชาพระเกศแก้วจุฬามณีบนสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ บูชาพระอุปคุตเถระ หรือเพื่อลอยเคราะห์ ลอยทุกข์โศกโรคภัยต่างๆ หรือเพื่ออธิษฐานขอสิ่งที่ปรารถนา ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับความเชื่อถือของแต่ท้องถิ่น

           คุณค่าของประเพณีลอยกระทง คุณค่าต่อครอบครัว  ทำให้สมาชิกในครอบครัวได้มีโอกาสทำกิจกรรมด้วยกัน เช่น ร่วมกันประดิษฐ์กระทงไปลอย เป็นการสร้างความสัมพันธ์ในครอบครัว คุณค่าต่อชุมชน ทำให้เกิดความรัก ความสมัครสมานสามัคคีในชุมชน เช่น ช่วยกันประดิษฐ์กระทงไปประกวด เป็นการช่วยส่งเสริมการช่างฝีมือท้องถิ่นทางอ้อม หรือทำให้ได้มีโอกาสพบปะสังสรรค์ และสนุกสนานร่วมกัน คุณค่าต่อศาสนา ได้ช่วยกันทำนุบำรุงศาสนา เช่น ทางภาคเหนือ มีการทำบุญให้ทาน การถือศีลที่วัด หรือการลอยกระทงเพื่อบูชารอยพระพุทธบาท นำมาซึ่งการน้อมรำลึกถึงพระธรรมคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้า  คุณค่าต่อสังคม ทำให้มีความเอื้ออาทรต่อสิ่งแวดล้อม ได้ตระหนักถึงความสำคัญของแม่น้ำลำคลองที่ได้ใช้ประโยชน์ต่อเราทั้งทางตรงและทางอ้อม โดยอาจจะช่วยกันขุดลอกคูคลองให้สะอาด ไม่ทิ้งสิ่งปฏิกูลลงไป และควรลอยกระทงที่ทำจากวัสดุธรรมชาติ