ดนตรี-ธรรมะ สุนทรียศาสตร์ บนเวที ‘พระเนมิราช’

การแสดงพระเนมิราช เมื่อวันที่ 26 มิถุนายน 2559

ศาสตร์ของดนตรีและการแสดงใช่เพียงมอบความเพลิดเพลินแก่ผู้รับชม เพราะอีกด้านหนึ่งยังเป็นการถ่ายทอดเรื่องราวหลักคิดสำคัญที่ดูเผินๆ คนทั่วไปอาจเข้าไม่ถึงเมื่ออ่านเป็นลายลักษณ์อักษร แต่เมื่อผนวกกับศาสตร์และศิลป์ก็สามารถทำให้เข้าใจได้ง่ายและลึกซึ้ง เฉกเช่นการแสดงครั้งยิ่งใหญ่ที่จะจัดขึ้นเพื่อน้อมรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณ และร่วมแสดงความอาลัยพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ดวงใจของปวงชนชาวไทย ในช่วงสตมวาร 100 วันสวรรคต ที่จะถึงนี้  มูลนิธิมหาอุปรากรกรุงเทพ ร่วมกับ โอเปร่าสยาม อินเตอร์เนชั่นแนล และกรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ได้เนรมิตการแสดงบัลเลต์-โอเปร่า “พระเนมิราช-เสด็จสู่สวรรคาลัย” เพื่อน้อมเกล้าน้อมกระหม่อมถวายพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช โดยมี สมเถา สุจริตกุล ศิลปินศิลปาธรกิตติคุณเป็นวาทยกร ผู้ประพันธ์-รังสรรค์การแสดงในรูปแบบบัลเลต์-โอเปร่า เพื่อให้ผู้ชมสัมผัสสุนทรียศาสตร์และซึมซับรสพระธรรมด้วยความเพลิดเพลิน

สมเถา-ถ่ายเถา สุจริตกุล

ในการแถลงข่าวการแสดง บริเวณห้องโถงหอประชุมใหญ่ ศูนย์วัฒนธรรมแห่งประเทศไทย อ.ถ่ายเถา สุจริตกุล รองประธานมูลนิธิมหาอุปรากรกรุงเทพ เผยถึงเรื่องราวของ พระเนมิราชว่า เป็นผลงานการแสดงเรื่องที่ 5 ของโปรเจกท์คีตมหากาพย์ทศชาติ ที่นำเสนอเรื่องราวของพระโพธิสัตว์ผู้ถือสัตย์ปฏิญาณ ดำรงตนในการบรรลุหลักธรรมยาวนานถึง 84,000 ชาติ ก่อนที่จะได้รับการสถาปนาเป็นกษัตริย์ที่ครองแผ่นดินด้วยใจอันบริสุทธิ์ ยึดมั่นตามหลักธรรม เป็นธรรมราชาจนได้รับคำทูลเชิญให้ไปแสดงธรรมแก่เทพเจ้าในสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ ทั้งนี้การแสดงมีจุดมุ่งหมายหลัก เพื่อเผยแผ่พุทธศาสนา เพื่อชาติ พระมหากษัตริย์ ให้เป็นที่รู้จักไปทั่วโลกผ่านการแสดงที่ยิ่งใหญ่ โดยใช้ทศชาติชาดก 10 เรื่อง  มีระยะเวลาการแสดงทั้งหมดทุกตอนภายใน 5 ปี แล้วแต่ความยาวของทศชาตินั้นๆ ซึ่งชาวไทยเรารู้จักทศชาติกันมาตั้งแต่เด็ก จากหลักสูตรการศึกษาและฟังเทศน์ในวัดวา  แต่จะมีสักกี่คนที่รู้จักว่าแต่ละตอนจะสื่อความหมายหลักอย่างไร 

ตัวอย่างการแสดงพระเนมิราช  

“พระเนมิราชในการแสดงนี้จะมีฉากสำคัญ คือ ตอนที่พระอินทร์อัญเชิญพระเนมิราชไปให้ธรรมเทศนาบนสรรค์ชั้น 33 นั่นคือชั้นดาาวดึงส์  โดยมีพระมาตุลีเป็นเทพบุตรจากสวรรค์มารับพระเนมิราช มีขบวนม้าเป็นร้อยๆ ตัวมารับ ระหว่างทางพระเนมิราช เห็นนรก เลยขอพระมาตุลีให้พาไปชม หลังจากนั้นก็ขึ้นไปสวรรค์ ให้ธรรมราชาแก่เทวดา 33 องค์ เมื่อจบการให้ธรรมเทศนา พระอินทร์ได้อัญเชิญให้พระเนมิราชมาประทับด้วยบนสวรรค์ แต่ทรงบอกกลับว่าประชาชนที่เดือดร้อนด้านล่างยังรอท่านอยู่ และทรงกลับไปปกครองแผ่นดินต่อ  ซึ่งเนื้อเรื่องสอดคล้องกับรัชกาลที่ 9 ทรงคือกษัตริย์ที่ครองราชย์ด้วยธรรม คือพระเนมิราชแท้จริงสถิตย์อยู่ในใจของเราทุกคน มีพระมหากรุณธิคุณที่หาไม่ได้แล้วในโลกใบนี้” อ.ถ่ายเถา กล่าว 

ด้าน อ.สมเถา สุจริตกุล ผู้ก่อตั้งโครงการคีตมหากาพย์ เล่าย้อนว่า เมื่อครั้งอาศัยอยู่ที่อเมริกา 20 ปีก่อน ได้เริ่มอ่านเรื่องราวของพระมหาชนก และทำดนตรีออกมา ในปี 2010 นำเอาพระพุทธศาสนามาถ่ายทอดในมุมมองใหม่ ที่ทุกคนสัมผัสได้ง่าย เอาความรู้สึกของคนปัจจุบันถ่ายทอดไปด้วยได้ หลังจากนั้นมีการจัดโอเปร่าเรื่องพระมหาชนก พระภูริทัศน์ ก่อนเกิดแรงบันดาลใจต่อเนื่องที่จะให้ทำครบ 10 เรื่อง

“พระเนมิราช เป็นเรื่องที่มีพล็อตน้อยที่สุด เป็นกษัตริย์ 1 องค์ ไปเยือนนรก ขึ้นสวรรค์ กลับมาที่โลก เราเล่าทั้งหมดได้ 1 ประโยค จึงคิดให้ฉากสำคัญอยู่ที่สวรรค์ชั้นดาวดึงส์ มีเทพเทวดา 33 องค์ คิดว่าฉากนี้จะต้องให้นักร้องเปล่งเสียงที่ต่างกัน 33 เสียงพร้อมกัน เมื่อเดือนมิถุนายนปีที่แล้ว ได้นำเอาฉากนี้มาเล่นในการแสดงชุดทศชาติ  ซึ่งเชิญศิลปินดังมาปนอยู่ในหมู่เทพเจ้าด้วย เป็นหนึ่งใน  33 เสียง ซึ่งทำเป็นครั้งแรก กับอีกหนึ่งฉากที่ท้าทายคือการเล่าเรื่องราวที่ผ่านไป 84,000 ชาติ หรือประมาน 2 ล้านปี ภายใน 5 นาที ผมใช้การระบำต่อเนื่องที่เล่าถึงยุคอียิปต์ โรมัน เหตุการณ์สำคัญของโลก จนโลกแตก สร้างโลกใหม่ คิดว่าทุกคนจะเข้าใจได้ไม่ยากเพราะทศชาติทุกเรื่องเราพอจะมีพื้นฐานอยู่แล้วว่าเป็นอย่างไร ที่สำคัญเรามีคำบรรยายภาษาไทยบอกเล่าเรื่องราวตลอดการแสดง และเป็นโอกาสดีที่จะได้ชื่นชมพลังของศิลปินเด่นดังของไทยและต่างประเทศกว่า 200 ชีวิต นำเสนอในรูปแบบบัลเลต์-โอเปร่า ซึ่งงดงามด้วยลีลาระบำ นักร้องระดับโลก และวงดุริยางค์ยอดเยี่ยม” อ.สมเถา เล่าถึงการกำกับฉากสำคัญ 

เอริกา กรัมม์ (กลาง) และเหล่านักแสดง 

การแสดงทศชาติได้รับการต้อนรับอย่างดียิ่งจากผู้ชมทั้งไทยและต่างชาติ นิตยสารรายสัปดาห์นิเกอิ เอเชียน ยกย่องการแสดงชุดทศชาติว่าเป็น “การผสมผสานอันยิ่งใหญ่ที่สุดของดนตรีคลาสสิกตั้งแต่เคยปรากฏมา” และนิตยสารโอเปร่า นาว แห่งกรุงลอนดอน ซึ่งมีอิทธิพลสูงสุดในวงการกล่าวว่าเป็น “สังคีตศิลป์ที่ยิ่งใหญ่ที่สุดที่เคยมีในโลกดนตรี” การแสดงได้รับการออกแบบเพื่อปรับแผนที่วรรณกรรมโลกใหม่ ด้วยจุดยืนของประเทศไทยในฐานะศูนย์รวมแห่งศิลปวัฒนธรรมแห่งเอเชีย ตามที่  เอริกา กรัมม์ ที่ปรึกษามูลนิธิมหาอุปรากรกรุงเทพ ประจำยุโรป เผยว่า ทุกครั้งที่ทำการเปิดแสดงเรื่องราวของทศชาติ จะได้รับคำชมอย่างท่วมท้น เช่น จากการแสดงรอบปฐมทัศน์ทั่วโลกที่ ฮุสตัน มลรัฐเท็กซัส สหรัฐอเมริกา ไบรอยท์ สหพันธรัฐเยอรมนี ปราก และเบอร์โน สาธารณรัฐเช็ก เหตุเพราะชาวยุโรปในปัจจุบันเริ่มมีความสนใจในพระพุทธศาสนาและศึกษาอย่างลึกซึ้ง จริงจังมาก  ต่างประหลาดใจที่ได้เห็นส่วนหนึ่งของเรื่องราวพระพุทธศาสนาที่ยิ่งใหญ่ในแบบเข้าใจง่ายและสวยงาม นับเป็นโอเปร่าลำดับสูงสุด 

การแสดงบัลเลต์-โอเปร่าพระเนมิราช รอบปฐมทัศน์โลก จัดให้ชมฟรี ระหว่างวันที่ 20-22 มกราคม ที่หอประชุมใหญ่ ศูนย์วัฒนธรรมแห่งประเทศไทย ท่านสามารถสำรองที่นั่งและหาข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับบัตรชมการแสดงบัลเลต์-โอเปร่า “พระเนมิราช” ได้ที่ operasiam.com หรือ dasjati.com สอบถามขอมูลเพิ่มเติมโทร.0-2231-5273 และ 09-4353-1112