"มหาสดำ"เฟิร์นใหญ่ใช้เป็นยา

เฟิร์นที่พบกันโดยทั่วไปและมีการบันทึกอย่างเป็นระบบนั้นมีจำนวนมากมาย ถ้าจะแยกย่อยเฉพาะกลุ่ม Cyathea ที่จัดเป็นเฟิร์นดินมีลำต้นสูงขนาดกลาง ไปจนถึงขนาดสูงมาก มีกระจายอยู่ตามป่าเขตร้อนทั่วโลก ถึงเขตหนาวก็ยังพบเห็นบ้างในบางชนิด ซึ่งมีรายงานการค้นพบรวมๆ กันแล้วมากมายราว 700 ชนิด โดยในแต่ละชนิดจะมีความคล้ายคลึงและแตกต่างกันออกไปตามลักษณะกายภาพ แต่ก็มีจำนวนไม่น้อยที่ยากจะแยกถึงความแตกต่างในขั้นพื้นฐานเพียงดูแบบผิวเผินเท่านั้น หากจะให้เกิดความชัดเจนคงต้องอาศัยความรู้ ทักษะ ประสบการณ์ รวมถึงความชำนาญในการจำแนกถึงความต่างอย่างลงลึกในรายละเอียดอีกที

บ่อยครั้งที่ผู้พบเห็นคิดและเข้าใจจนมีการระบุชนิดคลาดเคลื่อนไปจากที่ควรจะเป็น จนนำไปสู่การจำและถ่ายทอดไปในทิศทางที่ไม่สอดคล้องทางการอ้างอิง รวมถึงการนำไปสู่ที่จะระบุชนิดเพื่อจะนำไปใช้ประโยชน์ตามความต้องการให้ขยับจากฐานของความถูกต้องไปด้วย จึงนับเป็นความยากในลำดับหนึ่งเลยทีเดียวที่เราพึงต้องเข้าถึงข้อมูลที่ถูกถ่ายทอดต่อๆ กันมาอย่างถูกต้องด้วยเช่นกัน ทั้งจากการเรียนรู้และจดจำลักษณะต่างๆ แบบเฉพาะของเฟิร์นต้นใหญ่ชนิดนี้ที่มีชื่อว่า “มหาสดำ” Cyathea podophylla(Hook.) copel ที่มีประโยชน์ทางการใช้ในด้านต่างๆ มากมาย ทั้งยังเป็นส่วนสำคัญของระบบนิเวศที่เฟิร์นชนิดนี้ถือกำเนิดร่วมกับพืชชนิดอื่นๆ ในผืนป่านั้นอย่างลงตัว

 ด้วยภูมิความรู้ที่ถือกำเนิดมาอย่างยาวนาน มีการทดลองเพื่อแก้ปัญหาแบบลองผิดลองถูกต่อเนื่องกันไปหลายชั่วอายุคน จนเกิดศาสตร์แห่งความรู้ ได้พึ่งพาของที่มีอยู่จากธรรมชาติมาเป็นส่วนหนึ่งในการรักษา บรรเทาอาการ ไข้ ร้อนใน แก้พิษที่มีผลข้างเคียงอันมาจากสาเหตุอื่นๆ โดยมีการกำหนดการใช้ทั้งนำต้นมาตัดเป็นแว่นต้มน้ำดื่มเป็นการแยกใช้เดี่ยว และหรือใช้ผสมร่วมกับเฟิร์นต้นกลุ่มใกล้เคียงกันอย่าง มหาสแดง และสมุนไพรอื่นๆ ตามความรู้ดั้งเดิม จนเวลาต่อมาตำรับยาที่มี มหาสดำ เป็นส่วนประกอบก็ได้ถูกรับรองไปอีกขั้นหนึ่งคือมีประกาศจากส่วนงานด้านนี้โดยเฉพาะ 

นอกจากนั้นการใช้ในรูปแบบอื่นก็ยังมีให้เห็น เช่น การฝนทา รักษาอาการอักเสบ บวม และบางครั้งยังใช้ของเหลวจากต้นเพื่อการห้ามเลือด รักษาแผลสด ซึ่งทางด้านงานศึกษาวิจัยจากระบบการแพทย์สมัยใหม่คงยังไม่มีข้อมูลอย่างเป็นทางการสักเท่าใดนัก

ทุกวันนี้ มหาสดำ เฟิร์นใหญ่แห่งผืนป่าเริ่มหายากขึ้น สวนทางกับการใช้ ทั้งเป็นยาและปลูกประดับที่นักสะสมทั่วไปต่างหมายปองเฟิร์นแปลกแถมยังหายากอีกชนิดหนึ่ง และด้วยความยากสำหรับการย้ายปลูกเฟิร์นต้นชนิดนี้ ทั้งเทคนิคต่างๆ รวมถึงความรู้และความเข้าใจถึงธรรมชาติโดยแท้จริงที่ต้องอาศัยความสมบูรณ์ของสภาพแวดล้อมใหม่ที่ต้องมีความชุ่มชื้นเลียนแบบธรรมชาติ สภาพอุณหภูมิและแสงที่เหมาะสม รวมถึงสิ่งต่างๆ ที่ต้องสอดคล้องเหมาะสม 

และยิ่งเฟิร์นต้นชนิดนี้ไม่ชอบการขุดย้าย เราจึงไม่ค่อยได้พบเห็นเฟิร์นชนิดนี้ที่ยังมีชีวิตนอกถิ่นกำเนิดเดิมบ่อยครั้งสักเท่าใดนัก หรือหากจะเห็นก็คงเป็นญาติใกล้ชิด ที่เรียกขานอย่างให้เห็นภาพในทิศทางเดียวกันด้วยชื่อ ทรีเฟิร์น(Tree Ferns) ชนิดที่พอหาได้ไม่ยากอย่าง กูดต้น ต่างๆ มีลักษณะใกล้เคียงกัน แต่ปลูกเลี้ยงดูแลง่ายกว่ากันมาก จึงนิยมมาปลูกประดับ ได้อารมณ์ความรู้สึกที่ดูไม่แตกต่าง มีทั้งลำต้นและใบพอเหมาะ ซึ่งมักใช้ปลูกตบแต่งบ้านเรือนสถานที่ได้ดีทีเดียว 

ซึ่งอาจจะต้องข้ามเรื่องสรรพคุณทางยาไปเพราะคุณค่าจากการใช้แบบอื่นที่เหนือกว่า และจากการที่ในระบบแพทย์รวมถึงแพทย์ทางเลือก ยังมียาและสมุนไพรเป็นทางเลือกอีกมาก แต่ที่ได้กล่าวถึงเพื่อการเรียนรู้และเข้าใจความมหัศจรรย์ทางธรรมชาติของเฟิร์นอีกสกุลหนึ่งที่นอกเหนือจากเสน่ห์ในรูปลักษณ์แล้วยังเคยได้ใช้ประโยชน์ทางยาด้วยภูมิปัญญาได้อีกด้วย