กล้วยไม้ในใจคน ตอนจบ

             จำได้ว่า เมื่อปี 2497 หลังเสร็จสงครามโลกใหม่ๆ ฉันและเพื่อนไทยอีก 4 คนถูกส่งตัวไปดูงานการผลิตการค้าข้าวในสหรัฐอเมริกา ซึ่งภายในภาพรวมเกี่ยวกับข้าวของโลกได้ถูกจำแนกออกเป็น 2 ประเภท ประเภทแรกได้แก่ข้าวเมล็ดยาว หรือ Indica Type ข้าวประเภทนี้ปลูกอยู่ใน 4 มลรัฐภาคใต้ของสหรัฐ คือ เท็กซัส หลุยส์เซียนา มิสซิสซิปปี และอาร์คันซอ รวมทั้งปลูกในประเทศไทยมาเป็นเวลาช้านาน

          ส่วนข้าวเมล็ดสั้น Japonica Type ปลูกอยู่ในภาคตะวันตก เช่น มลรัฐแคลิฟอร์เนียของสหรัฐ ข้าวเมล็ดสั้นมีนิสัยกินปุ๋ยจุและเพิ่มผลผลิตได้สูง แต่มีต้นตั้งแข็ง จึงต้องใช้รถเกี่ยวข้าวเป็นเครื่องมือ

             นักเรียนไทยที่ไปเรียนในสหรัฐมักถูกสอนให้คัดข้าวต้นตั้งโดยไม่รู้ว่าถูกหลอกให้ต้องซื้อรถเกี่ยวข้าวมาใช้ เพราะประเพณีไทยนั้นเขาจะใช้ไม้นาบให้มันล้มเพื่อใช้มือเกี่ยวให้ง่ายโดยไม่ต้องงอหลังมากนัก

            ฉันยังจำภาพเก่าๆ ได้ดีว่า ในนาข้าวของคนไทยสมัยก่อน แม้แต่ข้างบ้านหรือตามใต้ซุ้มต้นไม้ใหญ่ๆ มักมีกองฟางเอาไว้เป็นสัญลักษณ์ของประเพณีไทย ทั้งนี้เพราะเกี่ยวข้าวแล้วหลังจากนวดเอาเมล็ดออกหมดก็จะเอาฟางมากองไว้เป็นพุ่มใหญ่ๆ โดยใช้ไม้ปักไว้เป็นศูนย์กลางเพื่อเก็บเอาไว้เป็นอาหารควายที่ใช้แรงงานในฤดูอากาศเย็น ฉันยังเคยไปนอนหลับอยู่ในกองฟางขณะที่มีอากาศหนาวจัด

            ในช่วงที่เดินทางไปอเมริกาเมื่อปี 2497 มีคนไปด้วยกันกับฉันคือคุณเผดิม ธิตะฐาน คุณไพโรจน์ โสภณรัตน์ คุณประชา โกญจนาวรรณ และคุณประสงค์ ซึ่งทำงานส่งเสริมการเกษตร ในช่วงปี 2497 ฉันยังจำได้ดีว่า อเมริกากำลังคิดกำหนดนโยบายว่าข้าวที่ผลิตได้นั้นจะเก็บไว้กินก่อนหรือว่าส่งออกไปขายก่อน ในที่สุดจึงสรุปได้ว่าให้เก็บไว้กินเองก่อน เหลือแล้วค่อยส่งออกไปขาย

          มาถึงบัดนี้ฉันจำได้ว่าในอดีตที่ผ่านมาแทบทุกเรื่องไม่ว่าคนไทยเราจะผลิตอะไรก็ตามมักพูดว่าจะส่งออกไปขายต่างประเทศเสมือนคนบ้าจี้ ในขณะที่คนไทยยังอยู่อย่างอดๆ อยากๆ และฉันรู้สึกชื่นชมคนไทยส่วนใหญ่ที่รู้จักเสียสละให้ประเทศที่เป็นอภิมหาเศรษฐี เช่นอเมริกัน

            การศึกษาไม่ได้ทำให้คนไทยเกิดความเฉลียวใจหรือความหวาดระแวง หากกล่าวตามตรงก็คือให้ผลิตคนออกมาเป็นคนขี้สงสัยก่อนอื่น ดังนั้นคนไทยจึงถูกหลอกได้ง่าย โดยเฉพาะจากสหรัฐที่เข้ามาพูดว่าทำอะไรก็ตามให้ส่งออกไปขายที่โน่นที่นั่น

           ทุกอย่างมี 2 ด้าน แม้แต่เรื่องนี้ก็มี 2 ด้าน ด้านหนึ่งคือคนหลอก กับอีกด้านหนึ่งคือคนถูกหลอก ฉันถามจริงๆ เถอะว่าเราจะโทษใครกันแน่ เราจะโทษคนหลอกหรือจะโทษคนถูกหลอก ฉันคิดว่าการจัดการศึกษาของไทยทำให้คนไทยถูกหลอกได้ง่าย ถ้าเข้มแข้งจริงๆ ใครจะมาหลอกก็ไม่สำเร็จ บ้านเมืองของเราก็คงอยู่ได้เป็นปกติสุขอย่างแน่นอน