“ผ้าทอมือ"บ้านนาป่าหนาด สานต่อภูมิปัญญาชนเผ่าไทดำ

                ไม่ได้มีแค่ขนบธรรมเนียบประเพณีวัฒนธรรมที่โดดเด่นเท่านั้น แต่ยังมีผ้าฝ้ายทอมือ เป็นมรดกจากภูมิปัญญาที่มีฝีมือการทอเป็นเลิศ ด้วยลวดลายที่เป็นอัตลักษณ์และเป็นที่ยอมรับของลูกค้ามาอย่างยาวนานสำหรับผ้าฝ้ายทอมือของชนเผ่าชาวไทดำหรือลาวซ่ง แห่งบ้านนาป่าหนาด ต.เขาแก้ว อ.เชียงคาน จ.เลย ซึ่งเป็นหมู่บ้านของชาวไทดำเพียงแห่งเดียวในภาคอีสาน ที่ยังคงรักษาขนบธรรมเนียมประเพณีอันดีงามของตนไว้ได้อย่างเหนียวแน่น  แม้เวลาจะล่วงเลยผ่านไปนานแล้วก็ตาม โดยชุมชนไทดำบ้านนาป่าหนาด เป็นกลุ่มชาวไทดำที่เคยตั้งรกรากอยู่ในเมืองไทดำ บริเวณลุ่มแม่น้ำดำและแม่น้ำแดงในเขตเวียดนามเหนือและได้อพยพเข้ามาประเทศไทย หลังสงครามฮ่อสิ้นสุดลงในปี 2425 พร้อมนำมรดกทางวัฒนธรรมการทอผ้าตามมาด้วย  

                 โสภา คุ้มคำ ประธานกลุ่มทอผ้าไทดำบ้านนาป่าหนาด ต.เขาแก้ว อ.เชียงคาน จ.เลย ย้อนอดีตให้ฟังระหว่างนำผลิตภัณฑ์มาจัดแสดงในงานอุตสาหกรรมรักษ์สิ่งแวดล้อมและพลังงานนานาชาติ(EPIF2016)ที่ไบเทคบางนา ระหว่างวันที่ 8-11 มิ.ย.ที่ผ่านมาว่าผ้าฝ้ายทอมือของชุมชนไทดำบ้านป่าหนาดแห่งนี้เป็นมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมที่ได้รับถ่ายทอดมาจากบรรพบุรุษหลายชั่วอายุคน ทุกวันนี้คนในชุมชนส่วนใหญ่ก็มีรายได้หลักจากการทอผ้าขายที่มีลวดลายเป็นเอกลักษณ์ของตัวเอง ซึ่งในอดีตนั้นจะทอเพื่อใช้กันในครอบครัวและมีลักษณะต่างคนต่างทำ จนกระทั่งวันที่ 3 มีนาคม 2543 ได้มีการรวมกลุ่มขึ้น ภายใต้ชื่อกลุ่มทอผ้าไทดำบ้านนาป่าหนาด

               "เมื่อก่อนจะเป็นแบบต่างคนต่างทำใช้ในครัวเรือน แต่พอมีคนสนใจมากขึ้น เราก็เห็นว่ามันเป็นผลิตภัณฑ์ที่มีคุณค่าก็มารวมกลุ่มกันทำ จึงตั้งเป็นกลุ่มทอผ้าไทดำบ้านนาป่าหนาด จากนั้นก็มีหน่วยงานภาครัฐเข้ามาช่วยดูแลช่วยเหลือผลักดัน อย่างกรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อมดูแลการผลิตไม่ทำลายธรรมชาติ กระบวนการย้อม สิ่งเหล่านี้จะส่งผลต้นทุนการผลิตด้วย กรมส่งเสริมอุตสาหกรรมก็ช่วยหรื่องออกแบบดีไซน์ กรมการพัฒนาชุมชนก็ดูแลเรื่องตลาดแล้วก็ยังมีมหาวิทยาลัยราชภัฎเลยมาช่วยในเรื่องการวิจัยคงความเป็นเอกลักษณ์ของผลิตภัณฑ์"

                ประธานกลุ่มทอผ้าไทดำระบุอีกว่าสำหรบัจุดเด่นของผลิตภัณฑ์เป็นฝ้าย 100% ซึ่งเป็นการทอด้วยมือแบบดั้งเดิมที่มีความละเอียดปราณีตมีลวดลายที่เป็นเอกลักษณ์ของตัวเอง อาทิลายโบกเต่า ลายดอกน้ำเต้า ลายตัวนก ที่ผ่านการทอมือด้วยฝีมือที่ปราณีต ตรงตามความของตลาดและยังเป็นการสร้างงานในชุมชนอีกด้วย ปัจจุบันมีสมาชิกจำนวน 21 คน ส่วนใหญ่จะเป็นรุ่นคุณยาย หากไม่ได้รับการอนุรักษ์ไว้อาจจะสูญหายไปได้ในอนาคต

               "ในอีสานมีแค่หมู่บ้านเดียวคือบ้านนาป่าหนาดที่เป็นกลุ่มชนเผ่าไทดำมีการทอผ้าที่สืบสานถ่านทอดจากรุ่นสู่รุ่น  มรดกที่คุณยายทุกคนได้รับมาก็สามารถถ่ายทอดได้ดี ตอนนี้ก็มีลูกหลานในชุมชนหันมาร่วมกันสืบสานอาชีพนี้กันมากขึ้น"โสภาเล่าให้ฟัง พร้อมย้ำว่าสำหรับวัตถุดิบที่นำมาผลิตนั้นเป็นฝ้ายที่ปลูกในพื้นที่แต่ละคนและยังปลูกเพิ่มในพื้นที่ขงอชุมชนด้วย จึงมั่นใจว่าวัตถุดิบไม่มีวันขาดตลาดอย่างแน่นอน โดยผลิตภัณฑ์ที่ได้รับความสนใจส่วนใหญ่จะเป็นผ้ารองจาน ผ้าพันคอ ผ้าซิ่น และอีกหลายหลาย สนนในราคาตั้งแต่หลักสิบจนถึงหลักพัน 

                "ต่ำสุด 60 บาทจะเป็นผ้ารองจาน แพงสุดผ้าซิ่นอยู่ที่สามพันห้า แต่ผลิตภัณฑ์ที่ได้รับความสนใจมากที่สุดก็คือ ผ้าพันคอราคา 350 บาท แต่ละชิ้นในเวลาทอนาน อย่างผ้าพันคอจะใช้เวลาทอประมาณ 1 วันหลังจากทำเส้นมาแล้ว"

                โสภายังอธิบายถึงกระบวนการผลิตเส้นฝ้่าย ก่อนจะมาสู่กระบวนการทอ โดยเริ่มจากเก็บฝ้ายจากต้นที่ออกดอกเต็มที่แล้ว จากนั้นมาคัดเอาเม็ดและเศษฝุ่นออกแล้วนำมาตีให้ฟู ก่อนนำไปเข้าหลอดดึงเส้นที่มีเครื่องแบบหมุนมือ จากนั้นเอาไปมานวด บิดซ้ำหลาย ๆ ครั้งเพื่อให้ไขมันของเส้นฝ้ายออก จึงนำมาทอมาสู่กระบวนการทอ โดยกลุ่มจะแบ่งการทำงานตามความถนัดของแต่ละคน หลังจากที่ผ่านกระบวนการผลิตเส้นฝ้ายของกลุ่มแล้วจากนั้นก็ส่งวัตถุดิบให้กับคุณยายในหมู่บ้านเพื่อทำการทอ ก่อนจะนำมารวบรวมเพื่อส่งให้กับลูกค้าต่อไป

                "ตลาดส่วนใหญ่เป็นลูกค้าต่างชาติ มีทั้งอเมริกา ออสเตรเลีย ญี่ปุ่น ส่วนมากต่างชาติจะบินมาเลยเพื่อความมั่นใจ เพราะถ้าดูผวเผินจะแยกไม่ออกว่าทอมือหรือทอจากโรงงาน ละเอียดปราณีตมาก ในกรุงเทพฯตอนนี้เราส่งขายที่แอมบาสเดอ โรงเรียนนานาชาติแล้วก็โรงพยาบาลบำรุงราษฎร์ ส่วนใหญ่จะมีต่างชาติมาใช้บริการเยอะ โดยจะผลิตตามออเดอร์ของลูกค้าเป็นหลัก"โสภากล่าวทิ้งท้าย

                ผ้าฝ้ายทอมือบ้านนาป่าหนาด มรดกทางภูมิปัญญาของชนเผ่าไทดำ นอกจากเป็นผลิตภัณฑ์โดดเด่นเป็นเอกลักษณ์แล้วยังสรา้งอาชีพและรายได้ให้กับคนในชุมชนได้เป็นอย่างดีด้วย สนใจผลิตภัณฑ์ร้านบ้านเชียงคาน ถ.ศรีเชียงคานซ.18 อ.เชียงคาน จ.เลยโทร.08-6036-1404 ได้ตลอดเวลา