หมดยุคทองของสายส่ง?

          มีข่าวกระเส็นกระสายว่าสายส่งนิตยสารเจ้าหนึ่งปรับระบบการรับฝากนิตยสารโดยการขอเก็บเงินค่าฝากนิตยสารนับเป็นเล่มๆ หมายถึงเจ้าของนิตยสารต้องจ่ายเงินส่วนนี้เมื่อนิตยสารถึงสายส่ง หลังจากนั้นก็จะเข้าสู่กระบวนการรับฝากขายนิตยสารตามปกติ

        หากข่าวนี้เป็นความจริงก็เท่ากับตอกย้ำความคาดการณ์และสถานการณ์จริงของธุรกิจสายส่งนิตยสาร ซึ่งอันที่จริงแฟนนิตยสารทุกท่านล้วนทราบกันดีอยู่แล้วถึงสภาพคล่องที่ย่ำแย่ของธุรกิจนิตยสาร ราว 10 ปีที่ผ่านมามีนิตยสารทยอยปิดตัวลงเรื่อยๆ ทั้งไทยและต่างประเทศ

          สถานการณ์ของนิตยสารต่างประเทศไม่ต่างกับสถานการณ์ของนิตยสารในบ้านเรา แม้ว่ารากฐานและวัฒนธรรมการอ่านของประเทศที่พัฒนาแล้วได้หยั่งรากลึกกว่า ทว่า ในยุคทองของ Social Media ยุคโทรศัพท์มือถือ 5G และยุคการตลาดออนไลน์ ส่งผลกระทบรุนแรง

          แม้นิตยสารหลายหัวทั้งของไทยและของนอก จะเปลี่ยน Platform ไปออกเป็นนิตยสารออนไลน์ ทว่า ยอดสมาชิกที่เคยรุ่งเรืองยุคนิตยสารกระดาษ กลับมีปริมาณน้อยลงเมื่อเป็นนิตยสารออนไลน์ ที่สำคัญก็คือยอดโฆษณาซึ่งเป็นรายได้หลักของนิตยสารก็ยิ่งน้อยลงไปอีก

          ธุรกิจหนังสือพิมพ์ แม้กระทั่งวารสาร ซึ่งจัดอยู่ใน Segment เดียวกันกับนิตยสารก็ได้รับผลกระทบรุนแรง และตกอยู่สถานการณ์ที่ย่ำแย่ไม่แพ้กัน จุดนี้ทำให้คาดการณ์ได้ไม่ยากว่าธุรกิจสายส่งที่อยู่คู่กับวงการหนังสือพิมพ์ นิตยสารมาอย่างยาวนาน พลอยย่ำแย่ไปพร้อมกัน

          ธุรกิจสายส่งหนังสือพิมพ์ นิตยสาร ไม่ต่างจากธุรกิจสายส่งหนังสือเล่ม หรือ Pocket Book ซึ่งธุรกิจสายส่งจะทำหน้าที่ “รวมห่อ” คือนำหนังสือพิมพ์ นิตยสาร หรือหนังสือเล่ม ของสำนักพิมพ์ต่างๆ ไปกระจายให้แก่แผงหนังสือพิมพ์ และร้านหนังสือทั่วประเทศไทยมาหลายสิบปี

 
          ทุกวันนี้ทั้งสายส่งหนังสือพิมพ์ นิตยสาร และสายส่งหนังสือเล่ม ตกอยู่ในสถานการณ์ที่ไม่ต่างกัน โดยเฉพาะหนังสือเล่ม ที่แม้จะไม่ได้ย้ายไปอยู่ในระบบออนไลน์ทั้งหมด มีบ้างที่ขายแบบ e-Book ทว่า สำนักพิมพ์ยุคนี้ใช้ระบบขายตรงผ่านเว็บไซต์ และ Social Media เป็นจำนวนมาก

          ตัดวงจรค่าใช้จ่ายหรือค่าฝากขายที่ต้องจ่ายให้แก่สายส่งไปอย่างน้อย 40% หรือบางเจ้าถึง 50% เลยทีเดียว ทำให้บรรดาสำนักพิมพ์ได้กำไรต่อเล่มเพิ่มขึ้น เมื่อนำยอดขายหักแค่ค่าพิมพ์ ค่ากระดาษ และค่าลิขสิทธิ์นักเขียน รวมถึงค่าใช้จ่ายในการดำเนินการผลิตหนังสือเล่มทั้งวงจร

          หนังสือพิมพ์บางเล่ม นิตยสารหลายเล่ม ที่เคยมีสายส่งเป็นของตัวเองได้ปิดแผนกสายส่งไปแล้วหลายเจ้าด้วยกัน โดยหันไปใช้บริการของสายส่งหนังสือพิมพ์ และนิตยสารที่เหลืออยู่ และสำนักพิมพ์จำนวนมาก ก็แทบจะไม่ส่งหนังสือไปฝากขายกับสายส่งหนังสือเล่มเหมือนเดิม

          สถานการณ์ในวงการสิ่งพิมพ์ทั้งไทยและต่างประเทศ โดยเฉพาะธุรกิจหนังสือพิมพ์ นิตยสาร และหนังสือเล่มในบ้านเรา กำลังประสบปัญหาที่หนักหน่วงรุนแรงที่สุดในประวัติศาสตร์วงการหนังสือพิมพ์ นิตยสาร และหนังสือเล่ม ทำให้ต้องจับตาดูทิศทางในอนาคตกันต่อไป