"แสยก" ไม้ประดับใบสวย

              ไม้ต้นแปลกตาที่ใช้ปลูกประดับทั่วไปบางคนอาจเคยเห็นผ่านตาและอาจเคยปลูกใช้งานบริเวณบ้านมาแล้ว แต่คงมีไม่น้อยที่ยังไม่คุ้นกับไม้ต้นชนิดนี้ที่มีทั้งลำต้นและใบต่างไปจากไม้ประดับชนิดอื่นที่พบเห็นโดยทั่วไปที่มีชื่อว่า “แสยก” (อ่านว่า สะ-แหยก) ไม้โบราณอีกชนิดที่เป็นไม้ล้มลุกเนื้ออ่อนอายุหลายปี มีลำต้นโตแบบเป็นช่อตั้ง แตกหน่อเป็นพุ่ม และบางชนิดจะมีลำต้นคดงอไปมากึ่งเลื้อย

 

              ใบมีลักษณะกลมรีเรียบและหยักพลิ้วเป็นไปตามชนิดพันธุ์ ออกสลับตามลำต้น มีทั้งชนิดที่ให้ใบสีเขียวและใบด่างหลากสี อยู่ในวงศ์ EUPHORBIACEAE ที่มีพืชหลากหลายอยู่ในวงศ์เดียวกันนี้ และด้วยไม้ชนิดนี้จะมีดอกออกตามปลายยอดของลำต้นดูมีลักษณะคล้ายรองเท้าแตะจึงถูกเรียกชื่อทั่วไปว่า “Slipper Flower” บ้าง หรือ “Jew Bush” บ้าง ตามลักษณะที่เห็น

             ชนิดพันธุ์ที่มีการขยายและปลูกในบ้านเราที่ผ่านมานั้น นับว่ายังมีความหลากหลายของชนิดพันธุ์ไม่ค่อยมากนัก อาจเพราะด้วย แสยกไม่ใช่ไม้ที่มีการใช้ในเชิงกว้างและไม่ได้อยู่ในกระแสความนิยมสักเท่าไรนัก อีกทั้งไม่ค่อยพบเห็นหรือมีการพัฒนาพันธุ์ให้แตกต่างไปจากต้นที่มีอยู่ การใช้ก็เหมือนอยู่ในวงจำกัดเฉพาะกลุ่มและมีการตัดขยายแบ่งปันกันปลูกเป็นแนวรั้ว หรือปลูกลงกระถางขนาดใหญ่ใช้วางประดับยังสถานที่ที่ไม่ต้องการการดูแลมากนัก

             และเนื่องจากมีความสามารถในการปรับตัวตามแต่ละสภาพแวดล้อมได้ดี ถึงแม้ในบางช่วงเวลามีภาวะขาดน้ำ หรือมีปริมาณความเข้มของแสงมากไปสักหน่อย ไม้ชนิดนี้ก็ยังสามารถปรับตัวอยู่ได้โดยแทบจะไม่แสดงอาการให้เห็นในช่วงระยะเวลาหนึ่งยาวนานกว่าพืชชนิดอื่นที่มีอยู่ทั่วไป หากจะสังเกตได้ก็มีเพียงลักษณะของใบที่ห่อตัวและมีขนาดเล็กลงเล็กน้อย หรือหากเป็นประเภทพันธุ์ใบด่างก็จะปรับตัวเปลี่ยนสีต่างไปจากเดิมให้ดูราวกับเป็นคนละชนิดกันไปเลยก็มี

               ในระบบการผลิตหลายเขตพื้นที่ ไม้ประดับชนิดนี้ก็ยังคงมีปริมาณไม่มากนัก ซึ่งส่วนใหญ่ในต่างประเทศจะทำการผลิตภายใต้โรงเรือนระบบปิดที่ควบคุมอุณหภูมิและแสงสว่างโดยแยกการผลิตเป็นแบบเฉพาะ แตกต่างไปจากบ้านเราที่มีการผลิตร่วมกันไปกับพืชชนิดอื่นตามภาวะการใช้ที่มีความเฉพาะตามชนิดพันธุ์เดิมเพื่อใช้ในช่วงและโอกาสต่างๆ อย่างที่เคยมีมา 

             แต่ในปัจจุบันมีการนำเข้าชนิดพันธุ์แสยกที่มีรูปลักษณ์แตกต่างไปจากเดิม นอกจากนั้นยังมีการกลายพันธุ์จากต้นที่มีอยู่ก่อนจนสามารถแยกออกมาเป็นชนิดพันธุ์ใหม่ที่มีเสถียรภาพทางการตลาดในระดับหนึ่งและแม้จะตัดขยายเพิ่มจำนวนก็ยังคงให้ลักษณะที่เหมือนกับกิ่งพันธุ์ที่เกิดการกลายมาแบบที่เรียกกันว่ากลายนิ่ง จึงทำให้เกษตรกรเริ่มรวบรวมชนิดพันธุ์ที่ต่างไปจากเดิมได้เพิ่มขึ้นมากมาตามลำดับ 

              อีกทั้งการปลูกเลี้ยงที่มีวิธีการแปลกใหม่ต่างไปจากรูปแบบเดิมก็ยิ่งทำให้ไม้ชนิดนี้มีความพิเศษเหมือนได้ไม้ชนิดใหม่ในกลุ่มต้นพันธุ์เดิมมาพร้อมๆ กัน ให้ดูต่างไปจากการปลูกแบบปล่อยให้โตไปตามธรรมชาติได้ด้วยธาตุอาหารและแสงที่มีค่าความถี่เฉพาะ อย่างแสงสีแดง และหรือแสงสีม่วง ที่ทั่วไปใช้ติดให้แสงสว่างตามตู้ปลาสวยงาม เมื่อต้นไม้ได้รับแสงดังกล่าวก็จะเปลี่ยนสีจากเดิม 

             ทั้งที่มีอยู่บนใบและลำต้นให้ดูแปลกตาออกไปจนเกิดช่องทางใหม่ทางการค้าและเป็นอีกวิธีเพิ่มมูลค่าทางการเกษตรบนความแปลกใหม่ คล้ายกับการกลายพันธุ์ของแสยกในช่วงระยะเวลาหนึ่งไปจนกว่าจะมีการปรับตัวใหม่ตามสภาพแวดล้อมอื่นอีกรอบ

              พันธุ์ดีที่นำมาจำหน่ายหรือใช้งาน เมื่อเวลาผ่านไปไม้ก็เริ่มโตขึ้น จนบางครั้งเกินขนาดความพอดีในภาชนะเก่า ที่ทำได้ก็คือการจัดเปลี่ยนถ่ายให้ต้นและภาชนะใหม่มีความพอดีต่อกัน หรือหากเป็นการปลูกลงในพื้นที่แล้วต้องการจะควบคุมทรงพุ่มก็สามารถตัดแต่งได้ตามระดับที่ต้องการ และกิ่งที่ตัดออกยังนำมาปักชำ ไม่นานนักกิ่งชำดังกล่าวก็พร้อมที่จะใช้งานได้ตามความเหมาะสม 

     

 

            โดยเฉพาะบางชนิดพันธุ์ที่แตกแขนงเป็นพุ่มหรือมีรูปทรงแคระ การนำมาใช้งานอาจมีรูปแบบที่หลากหลายมากไปกว่าที่เคยมีการใช้จากการจัดวางหรือเพียงการปลูกลงแปลงตามรูปแบบเดิมๆ ให้เพิ่มมากขึ้นได้ อย่างการใช้ประดับแบบแขวน หรือใช้ร่วมเป็นส่วนหนึ่งในการจัดสวนแนวตั้ง (Vertical garden) จะช่วยเพิ่มสีสันสลับกับไม้ชนิดอื่นๆ ได้ดี และยังได้ความทนทานจากไม้ชนิดนี้ในชิ้นงานอีกด้วย ให้ได้เป็นอีกหนึ่งทางเลือกนอกเหนือจากไม้อีกหลายๆ ชนิดที่ค่อนข้างจะโตเร็วจนยากต่อการควบคุมทรง 

             ทั้งให้เกิดความหลากหลายและได้เข้าถึงจุดเด่นในไม้ชนิดนี้ที่ดูเหมือนเป็นไม้ธรรมดาให้กลับมีความพิเศษด้วยคุณค่าที่มีอยู่ในไม้ชนิดนี้ และจะยิ่งเพิ่มขึ้น หากเราได้รู้จักและเข้าใจไม้ประดับชื่อแปลกที่มีความสวยงามแปลกตาและคุณค่าที่กว้างออกไปจากพันธุ์และวิธีการใช้อย่างน่าจับตามองอีกชนิดหนึ่ง